ماجرای سد گتوند را تکرار نکنید
یادداشت /سعید ساویز کارشناس انرژی
آنچه امروز به عنوان بحران محیط زیست با جنبه‌هایی چون خشک شدن تالاب‌ها، هجوم ریزگردها، تخریب طبیعت و… خود را با شدیدترین حالت ممکن نشان می‌دهد، پیامد چند دهه کم توجهی به آموزه‌های زیستن در کنار طبیعت بوده است. تفکری که نیاز‌های بوم‌شناسی را نه یک ضرورت و امر حیاتی، بلکه خواسته لوکس طرفداران محیط زیست انگاشته. از میان صدها آسیب وارده به طبیعت این سرزمین، سه نمونه بارز و جدیدترین آنها خشکیدن دریاچه ارومیه، هجوم ریزگردها به خطه‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان و افزایش نگران‌کننده شوری کارون بزرگ در اثر گنبدهای نمکی سد گتوند است؛ شوری بیش از حد دریاهای آزاد.
اکنون پس از آزمون و خطا‌های فراوان، در سرزمین گیلان، یکی دیگر از این دست تصمیم‌های متضاد با قوانین حاکم بر طبیعت در حال رخ‌دادن است. به‌رغم مخالفت‌های متخصصین و اعضای کمیته ارزیابی محیطزیستی استان، عملیات اجرایی سدی به نام «لاسک» روی رودخانه «امامزاده ابراهیم» و بر سازندی از جنس آهکی و رسوبی و در نزدیکی گسل فعال آستارا- تالش- فومن در حال آغاز شدن است. هدف از احداث سد لاسک را تامین آب شرب شهرهای شفت، صومعه‌سرا، رشت و انزلی از محل رودخانه «امامزاده ابراهیم» شفت اعلام می‌کنند. از آن جا که این رودخانه به تالاب انزلی ریخته و این تالاب نیمه جان را مشروب خواهد کرد، در صورت ساخت سد و نگه داشتن آب در بالادست و مخزن سد، این تالاب با ارزش جهانی به شدت در معرض آسیب‌های جدی و خطر خروج از لیست کنوانسیون بین‌المللی رامسر قرار می‌گیرد.
ساخت این سد اضافه‌بر خسارت‌های محیط زیستی فوق‌الذکر، سه روستای “لاسک”، “کلوان” و “ویسرود” با جمعیتی بالغ‌بر ۱۶۳۰ نفر را به طور کامل به زیر آب برده و ۷ روستای زیرمجموعه روستای لاسک را با مشکل کمبود آب مواجه خواهد کرد که مشکلات اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی عدیده‌ای را برای مهاجران این مناطق بر جای گذاشته و بیش از ۶۶ هکتار شالیزار منطقه و ۴۳ هکتار اراضی باغی و چایکاری را در مخزن سد دفن خواهد کرد.
خسارت‌های ساخت این سد به همین‌ها ختم نشده بلکه ۱۰۰ هکتار از شمشادستان‌های جنگل‌های ارزشمند هیرکانی که در شمار گونه‌های ممنوع‌القطع قرار دارند را نابود خواهد کرد.
مهمترین دلایل مخالفان این سد را در چند فراز مشخص زیر می‌توان خلاصه کرد:
کاهش قابل توجه آب ورودی به تالاب با ارزش جهانی انزلی؛ این موضوع سبب خشکی مداوم بخشی از تالاب و تبدیل آن به یک منشأ ریزگرد فعال شده و شهرهای شفت و رشت و روستاهای اطراف آن را تهدید می‌کند.
از بین بردن ۱۰۰ هکتار از تنها بازماندگان شمشادهای هیرکانی که اکنون با چالش آفت شبپره شمشاد نیز دست به گریبانند.
رسوب‌گذاری فراوان اراضی بالادست حوضه سد که سبب پر شدن مخزن آن در کوتاه مدت می‌شود.
بالا آمدن سطح سفره آب زیرزمینی در اراضی پایین‌دست سد و خطرات احتمالی برای اراضی کشاورزی باغی و صیفی.
از این‌رو ضمن هشدار خسارت‌های غیرقابل جبران محیطزیستی و نارضایتی‌ها و تنش‌های اجتماعی ناشی از ساخت این سد در منطقه، درخواست داریم که مسئولان ذیربط دستور بررسی کارشناسی جامع‌نگرانه و توقف ساخت این سد را بدهند.