علی اکبر مختاری ؛اصلاح طلبان، بیم ها و امیدها

عصرکاسپین / علی اکبر مختاری؛نزدیک به یکسال تا انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند سال ۹۸ باقیست. در این روزها حرکت و پویایی در بین نیروهای سیاسی اصلاح طلب شروع شده است و سوالهای گوناگونی در اذهان متبادر می شود که با توجه به شرایط بد معیشتی و بحران اقتصادی و تجربه همکاری و پشتیبانی از دولت تدبیر و امید جایگاه اصلاح طلبان در نزد افکار عمومی چگونه است؟ آیا مردم به اصلاح طلبان اعتماد دارند و چهره های شاخص اصلاحات توان بسیج مردمی را دارند؟ آیا اعتمادی برای فعالیت مجدد و مشارکت توده مردم بجا مانده یا گفتمان اصلاحات نیز همانند دیگر گروههای سیاسی اعتبار خود را از دست داده و به حاشیه رفته است؟ انتخابات مجلس در سال آینده مهم و اساسی است یا خیر؟ برای پیروزی در انتخابات پیش رو باید تلاش کرد یا امیدی به اصلاحات و تغییر نیست و باید سکوت کرد و حالت انزوا گرفت؟ و به طور کلی نیروهای سیاسی اصلاح طلب به دنبال آنند تا در این یکسال باقی مانده چه استراتژی را در پیش بگیرند تا به احیای چهره مردمی و محبوب اصلاح طلبی و تاثیر گذاری حداکثری در سپهر سیاسی برسند؟
اصلاح طلبان با توجه به چالشهایی که با هسته اقتدارگرایی در حاکمیت و اصولگرایان داشته اند ولی به نظام سیاسی وفادار بوده و با توجه به پایگاه اجتماعی خود در هر دوره در انتخابات یکی از جریانهای اصلی بوده و نقش بی بدیلی در بسیج مردمی و تعیین مشارکت مردمی ایفا کرده اند. جریان اصلاح طلبی در تحولات سالهای اخیر در سپهر سیاسی ایران دو ضربه سخت را تجربه کرده که موجب بی اعتمادی نخبگان و حامیان این طیف شده است. یکی اعتماد به دولت و دل بستن به وعده های دولت تدبیر و امید که در وعده های انتخاباتی مواضع ایشان طبق مشی اصلاحات بود که این وعده ها نه تنها بر آورده نشد بلکه بر خلاف آن وعده ها انجام شد و سرخوردگی و انفعال چهره های محبوب اصلاح طلبی را بهمراه داشت. دوم افرادی که با لیست اصلاح طلبی در انتخابات دوره دهم وارد مجلس شورای اسلامی شدند و رای گرفتند ولی در عمل نه تنها عملکرد و مشی اصلاح طلبی نداشتند بلکه با رفتار و گفتار خود نشان دادند که در حلقه رابطه و رانت و قدرت طلبی تفاوتی با رقبای اصولگرای خود ندارند و از این منظر گفتمان اصلاحات مورد تخریب و چالش قرار گرفت. شاید چندین سال دوری از قدرت سیاسی، اصلاح طلبان را محکوم به اخذ چنین تصمیمی کرده است و برای رسیدن به اهدافی بالاتر نیاز به انجام چنین هزینه ای داشتند. با این توصیف چند نکته برای بازیابی و برگشتن به جایگاه شایسته اصلاح طلبان در جامعه پیشنهاد میشود.
جامعه ایران همیشه از ویژگی خاصی در سپهر سیاست برخوردار بوده و آن برخورداری از دولتی بزرگ و متمرکز و فربه در مقابل جامعه ای کوچک و چندپاره و نحیف است و تمامی مشکلات و ناموزنی در سیاست بعلت عدم تحدید و کنترل دولت توسط جامعه است. بطور بنیادی هر مسئله، معضل یا تصمیمی در ایران با حکومت گره خورده است و در نهایت تاوان آن را باید ملت بدهد. لذا گفتمان اصلاحات باید به طور ویژه بر این موضوع متمرکز شود و همه تلاش خود را برای جابجایی این وضعیت و تقویت و توانمند کردن جامعه در تاثیرگذاری در سیاستها همچنین رهایی از سرسپردگی و وابستگی به اتزاق از حکومت داشته باشد. البته این امر مهم نیاز به فرهنگ سازی و برنامه های دراز مدت و کمک و مساعدت همه نخبگان و مردم دارد ولی ضروری و حیاتی است.
نکته دوم برجسته کردن فعالیت سیاسی تحت عنوان حزب و گروه سیاسی به جای افراد است. چنانجه اصلاح طلبی به مدرنیته و خرد جمعی اعتقاد دارد باید در عمل نسبت به اصلاح ساختار درونی خود یعنی گذر از مشروعیت کاریزماتیک و گام برداشتن به سوی مشروعیت جمعی و عقلانی قدم بردارد و همانگونه که در سطور پیشین بیان شد تقویت جامعه و گردش نخبگان با سازماندهی مردم و تشکیلات و برآمدن احزاب فراگیر و قوی محقق می شود. در طول تاریخ غالبا شخصیت های محبوب و اصلاح گر توسط حکومت ها حذف و تخریب شده اند ولی احزاب برای همیشه ماندگار و تاثیرگذار بوده اند.
موضوع مهم دیگر که در طول چهل سال اخیر جامعه و دولت را بشدت تحت تاثیر قرار داده معضل بی ثباتی و بحرانهای اقتصادی است. جدا از اینکه اقتصاد ایران رانتی و نفتی است و وابستگی به درآمد نفتی، اقتصاد را به خارج از مرزها وابسته کرده است ولی جریان اصلاحات با توجه به اینکه در دوره ای قوه مجریه را در اختیار داشته و تجربه اجرایی دارد لازم است با تشکیل یک حلقه از نخبگان اقتصادی و مالی یک برنامه جامع و کامل برای شیوه توزیع عادلانه ثروت یا تاسیس شبکه مطلوب توزیع کالا، برای بخش داخلی اقتصاد و اجرای عدالت اجتماعی برنامه داشته باشد. چون بخش بزرگی از فشارهای اقتصادی معلول بی مدیریتی عامدانه یا رانت خواری شبکه بزرگ سرمایه داری تجاری است. باید برای این تفکر یا این شبکه که ایدئولوژی سیاسی ندارد و با همه دولتها همنشین است در همه دوره ها در شیوه توزیع یارانه، تصمیم گیریها و تصمیم سازیها در مجلس و دولت نفوذ دارد چاره اندیشی کرد.
لذا شایسته است گفتمان اصلاح طلبی با آسیب شناسی همه تجربیات تلخ گذشته و عبرت گیری از آن و تلاش مجدد بر مبنای عقلانیت، جوانگرایی و خرد جمعی با اولویت دادن به جامعه، با اصلاح ساختار های درونی و ارایه الگوی جدید اقتصادی، مرزبندی های خود را از گفتمان رقیب برجسته کند.