جایگاه زنان در تخت جمشید در الواح هخامنشی
جایگاه زنان در تخت جمشید در الواح هخامنشی
عصرکاسپین / استادیار پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: الواح هخامنشی حقایق جزئیات تاریخ این امپراطوری را حتی درباره زنان بازگو می‌کنند؛ مثلا مادرانی که در تخت جمشید کار می‌کردند پس از فرزنددار شدن پاداش می‌گرفتند. همچنین زنان نقش مهمی در اقتصاد این دوران داشتند.
مریم دارا با بیان اینکه با اشاره به اینکه الواح به دست آمده در باروی تخت‌جمشید و خزانه آن به زبان و خط ایلامی هخامنشی، فارسی باستان، آرامی و حتی فریجی نوشته شده‌اند که با وجود کوچک بودن اندازه، اطلاعات بسیار ارزشمندی ارائه می‌کنند، افزود: این اطلاعات به این دلیل اهمیت دارند که بر خلاف کتیبه‌های شاهی هخامنشی که در آن‌ها از ساتراپی‌ها و پیروزی‌های شاهان خبر داریم در این الواح از زندگی روزمره کارکنان تخت جمشید و مسائل مالی و اداری امپراطوری اطلاع پیدا می‌کنیم.
این زبان‌شناس با بیان اینکه برخلاف کتیبه‌های شاهی که در آن‌ها بزرگنمایی برای پیروز جلوه دادن شاهان نوشته می‌شد، این الواح حقایق جزئیات تاریخ امپراطوری را حتی درباره زنان بازگو می‌کنند، تاکید کرد: بیشترِ این الواح به صورت تکه تکه یا خردشده به دست آمده‌اند اما شکل این الواح متنوع و متناسب با محتوای کتیبه آن‌هاست. همچنین بیشتر این الواح، زبانی شکل و کمتر به صورت تخت هستند و الواح تخت بزرگ‌تر شامل روزنامه یا گزارش پرداخت‌ها در یک شهر یا محل هستند.
او ادامه داد: گزارش پرداخت، جیره یا دستمزد، پاداش، مجوز سفر، دستمزد، گزارش سفر کارمندان مسافر، نامه، امور مرتبط با جشن‌ها، صورتحساب، قیمت، حکم و ابلاغ، رسید نقل و انتقال و اسکان، صورت اجناس انبارشده، رسید مالیات و امور اجتماعی و زندگی روزمره موضوعات و اموری هستند که در الواح تخت جمشید به چشم می‌خورند و اطلاعات فراوانی درباره جزئیات تاریخ هخامنشی ارائه می‌کنند. همچنین در الواح خزانه آورده شده که این دستمزد گاه به شکل نقره پرداخت می‌شده است.
به گفته این استادیار پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها، در باروی تخت جمشید بیشتر الواح شامل دستمزد و جیره، اسناد اداری و مالی، مالیات، انبار کردن اجناس، حمل و نقل و پرداخت‌ها می‌شوند و در واقع با مطالعه آن‌ها مشخص می‌شود که چه کسی با چه سمتی به چه دلیل به چه میزان از چه جنسی جیره یا دستمزد دریافت می‌کرده است.
دارا با بیان اینکه کالاهایی که به شکل دستمزد یا پاداش پرداخت می‌شدند شامل مواد خام، غله (گندم و جو)، انواع میوه، روغن، آرد، نان یا حیوانات اهلی همچون گاو و گوسفند بودند گفت: این پرداخت‌ها روزانه، ماهیانه یا سالیانه پرداخت می‌شد. حتی مادرانی که در تخت جمشید کار می‌کردند، پس از فرزنددار شدن پاداش می‌گرفتند که این پاداش به نسبت جنسیت پسر یا دختر متفاوت بود.
این زبان‌شناس با اشاره به اینکه الواح هخامنشی در محوطه‌های دیگر مانند بلخ و بین النهرین نیز به دست آمده‌اند، گفت: موضوعات متنوعی در الواح هخامنشی محوطه های عراق (بین‌النهرین باستان) ذکر شده که عمدتاً به اکدی نوشته شده است.
به گفته وی، در بابل الواح شامل قرارداد خریدوفروش زمین و خانه، نامه، سفته، وام، اجاره، گروگذاری، مالیات، مسائل مربوط به کاخ شاهی و رفت وآمد به پرسپولیس و سایر مناطق امپراطوری می شود که در آن ها نام های فارسی و بابلی افراد نیز آورده شده است.
دارا با بیان اینکه در سایر محوطه‌های بین‌النهرین الواح بیشتر مربوط به مسائل مالی و اقتصادی و امور رایج مردم است، گفت: در همه الواح به دست آمده از محوطه‌های مختلف هخامنشی مشاغل آن زمان نیز مانند نجاری، فلزگری، حجاری، رده‌های مختلف روحانیون، حسابداری، آشپزی و مهتری آورده شده است.
او افزود: بر اساس کتیبه‌های الواح تخت جمشید جیره سفر کارکنان تخت جمشید به شوش، بابل و سایر مناطق امپراطوری نیز مشخص بود و حتی جیره غذای مرکب در اصطبل یا هنگام سفر در الواح آمده است.
این پژوهشگر و زبان‌شناس با بیان اینکه این کتیبه‌ها کمک می‌کنند که تقویم مورد استفاده هخامنشیان شامل نام ماه‌ها (به فارسی باستان و عیلامی) و سال‌ها را بدانیم، خدایانی را که پرستش می‌کردند بشناسیم و با اوزان و مقادیر و نام مکان‌ها و اشخاص آشنا شویم، ادامه داد: این الواح گاه ممهور می‌شدند که برای این کار از مهرهای استامپی و استوانه‌ای استفاده می‌شد و گاه کتیبه دارنده مهر را نیز داشتند که به انواع خط‌های رایج در امپراطوری هخامنشی نوشته می‌شدند.
بر اساس گزارش رسیده از پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دارا در پایان با بیان اینکه زنان درباری نیز مُهر مخصوص به خود را داشتند و در امور اقتصادی شرکت می‌کردند که برخی از آن‌ها را به کمک همین اثر مهرها می‌شناسیم، گفت: با قیاس الواح تخت جمشید با سایر الواح هخامنشی در محوطه‌های دیگر تنوع موضوعات و در عین حال شباهت سیستم اداری در ساتراپی‌های مختلف مشخص می‌شود و بازگشت یا به دست آمدن هر لوح قطعه‌ای از پازل شناسایی جزئیات تاریخ هخامنشی را روشن می‌کند.