تعیین رده مصرف انرژی ساختمان در جهان
بسیاری از کشورها با توجه به کمبود منابع انرژی در جهان، طرحهای متنوعی در جهت بهینه‌سازی و کاهش مصرف انرژی در بخشهای مختلف پرمصرف، آغاز کرده‌اند که یکی از آنها بخش ساختمانی است. در این بخش، داده های استخراج شده توسط طرحهای مختلف رده بندی انرژی، پس از جمع‌آوری، در اختیار شرکتهای برچسب گذاری قرار داده میشود تا آنها با انجام محاسباتی خاص اقدام به رده بندی انرژی و تدوین برچسب انرژی کنند.
عصر کاسپین/ براساس آمار منتشر شده و اظهار نظر کارشناسان، بخش زیادی از انرژی جهان به مصارف ساختمانی اختصاص داده میشود؛ درواقع بیش از ۵۰ درصد انرژی مصرفی در کل جهان مربوط به بخش ساختمانی است و بیش از ۳۸ درصد از کربن دی‌اکسیدی که در جهان وجود دارد به واسطه مصارف ساختمانی تولید میشود که با توجه به این موضوع می‌توان گفت انرژی در ساختمان اهمیت ویژه‌ای دارد و اعمال ممیزی انرژی نیز در این بخش بسیار ارزشمند است. برای این منظور، برچسب انرژی ساختمان، روشی مرسوم برای رده‌بندی بهره‌وری انرژی ساختمانها اعم از مسکونی، تجاری و یا عمومی است، که با توجه به مقدار انرژی لازم برای تامین شرایط آسایش و کارایی کاربران تدوین میشود.
هرچند برچسب انرژی ساختمان، سازوکار متفاوتی در نقاط مختلف جهان دارد، اما در نهایت به دنبال یک هدف است، یعنی بهینه سازی مصرف انرژی، که در ادامه به روشهای مورد استفاده کشورهای پیشرو در این زمینه اشاره می‌کنیم:
اروپا
در اتحادیه اروپا طرحهای مختلفی جهت ارزیابی انرژی ساختمان تحت نظارت موسسه عملکرد ساختمانهای اروپا، تدوین شده است که از ویژگیهای عمومی آنها می‌توان به ارزیابی میزان مصرف نهایی و شدت انرژی اشاره کرد. نکته قابل ذکر این است که اکثر طرحهای گردآوری داده و برچسب گذاری انرژی در اروپا مربوط به ساختمانهای مسکونی است.
ایتالیا
بازه‌بندی رده‌های مصرف انرژی ساختمان در این کشور برای مناطق مختلف اقلیمی به صورت جداگانه تدوین شده‌اند. طبقه‌بندی ساختمانها در این برچسب از رده A تا رده G است که A مربوط به کمترین و G مربوط به بیشترین شاخصهای مصرف انرژی هستند.
سوئد
این کشور از نظر شرایط اقلیمی به دو منطقه اساسی شمالی و جنوبی تقسیم میشود که مقررات موجود برای هر منطقه متفاوت است و شکل برچسب انرژی ساختمان در این کشور با شکل برچسب‌های معمول در کشورهای دیگر تفاوت. در اینجا از نمادی شبیه به صفحه نشانه‌گیری استفاده شده که قسمت وسطی نشانه، مصرف انرژی کم رده Aو قسمت بیرونی نشانه مصرف انرژی بالا رده G را نمایش می‌دهند.
آمریکا
در کشور آمریکا فرایند دریافت داده‌های مصرف انرژی در فروشگاهها و همچنین برچسب گذاری آنها در قالب دو طرح کلان، یکی تحت نظر دولت مرکزی فدرال و دیگری در سطح ایالتی پی‌ریزی شده است. اصولا فرایند برچسب گذاری انرژی در این کشور از دو مرحله تشکیل شده است. در مرحله اول فروشگاهها تحت یکی از دو طرح نامبرده ارزیابی شده و ریزداده‌های مربوط به مصرف انرژی آنها دراختیار یک شرکت برچسب گذاری انرژی، گذاشته میشود. در مرحله دوم آن شرکت براساس روشها و محاسبات اختصاصی خود اقدام به برچسب گذاری انرژی برای فروشگاه مربوطه می‌کند. «طرح ارزیابی مصرف انرژی بخش تجاری آمریکا»، توسط سازمان اطلاعات انرژی آمریکا اجرا شده و هدف از توسعه آن، دریافت و طبقه بندی اطلاعات مربوط به مصرف انرژی در بخش تجاری و فروشگاههای این کشور است. اطلاعات مربوط به گزارشهای این طرح مستقیما وارد مراحل برچسب گذاری انرژی شرکت «انرژی استار»، میشود.
طرح دوم با عنوان «ارزیابی مصرف انرژی نهایی بخش تجاری کالیفرنیا» است که در جهت پیش بینی مصرف انرژی در بخش تجاری و فروشگاهها، توسط کمیسیون انرژی کالیفرنیا تدوین شده است.
این طرح با تمرکز بر تحلیل شدت مصرف منابع، جزییات بیشتر در بازرسیها و استفاده از مدل سازی انرژی، دارای تفاوت قابل توجهی با طرح ارزیابی مصرف انرژی بخش تجاری امریکا است.
چین
فرایند رده بندی انرژی در کشور چین نسبت به اوپا و آمریکا دارای بخش بندی بیشتری است. به این ترتیب که در دوسطح بخشداری و ملی دنبال میشود. در سطح خُرد، رده بندی انرژی توسط طرح «مانیتورینگ مصرف انرژی»، انجام شده، اما در سطح ملی توسط وزارت مسکن چین دنبال میشود. هرچند به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات دقیق و عدم انتشار اطلاعات دقیق از این فعالیتها، اطلاعات جامعی در دسترس نیست؛ اما به طور کلی، مانیتورینگ مصرف انرژی شامل اطلاعات انرژی ساختمانهای بزرگ تجاری و اداری؛ تمرکز بر روشهای استخراج داده متریک برای به دست آوردن مصرف ریز تجهیزات و مقایسه مصرف انرژی فروشگاهها با ماخذ استاندارد در نظر گرفته شده و «طرح وزارت مسکن چین»، مبتنی بر ایجاد یک سامانه یکپارچه تجمعی برخط، جهت پیوست داده‌های بخشهای کوچک در این طرح و در نهایت مانیتورینگ مصرف انرژی و ثبت آن در سامانه یکپارچه از جمله شاخصهای این آن است.
هند
با توجه به روند رو به رشد ساخت‌وساز در کشور هند به ویژه در بخش فروشگاهها و ساختمانهای تجاری، امروزه این حوزه یکی از مهمترین بخشهای مصرف انرژی در هندوستان را تشکیل می‌دهد و سالانه حدود ۶-۴ درصد به تعداد آنها اضافه میشود. به همین ضرورت یکی از مهمترین طرحهای اجرایی در کشور هندوستان، طرح شرکت «بورعا» است که با یک سیستم جمع‌آوری داده و همچنین رتبه بندی به صورت ۵ ستاره‌ای در بخشهای مختلف اداری، هتل‌داری، فروشگاه و… در حال حاضر جزو معتبرترین شاخصها در حوزه رده‌بندی مصرف انرژی در کشور هند است. این موسسه با درنظر گرفتن مصرف انرژی واقعی فروشگاهها و همچنین انرژی تولیدی توسط موتورهای دیزل و گازی در قالب یک شاخص عملکرد انرژی مشخص، و در یک تقسیم بندی چهارگانه اقلیمی ( گرم و مرطوب-گرم وخشک-معتدل-تلفیقی) اقدام به رتبه بندی انرژی ساختمان فروشگاهها می‌کند.
سنگاپور
مصرف انرژی مربوط به ساختمانهای تجاری از جمله فروشگاههای سنگاپور امروزه سهم بسیاری را در تراز انرژی این کشور دارا است. به طور کلی برچسب گذاری انرژی ساختمان در این کشور توسط واحد پایداری انرژی زیر نظر دانشگاه ملی سنگاپور و آژانس ملی محیط زیست این کشور انجام میشود که طی آن، ابتدا مشخصات عمومی فیزیکی و کاربری فروشگاههای بزرگ که مشمول دریافت برچسب انرژی می‌شوند، گزارش شده و پس از آن، جداول براساس زیربنای کلی، زیربنای مفید و زیربنای مربوط به تجارت در فروشگاه تدوین میشود.
آلمان
در طول دو دهه گذشته با توجه به قوانین استانی کشور آلمان بیش از ۳۰ نوع برچسب انرژی محلی و منطقه‌ای برای ساختمانهای موجود تهیه شده که هر یک در نوع جمع‌اوری داده، متدولوژی مورد استفاده و اهداف موردنظر متفاوت از سایرین بوده‌اند. اما از سال ۲۰۰۲ با توجه به قوانین جدید ارائه شده توسط اتحادیه اروپا، برچسب واحدی در سطح این کشور جایگزین شده است. لازم به ذکر است که بازه‌بندی‌های مربوط به رده‌های A تا I در اقلیم‌های آب و هوایی مختلف این کشور با یکدیگر تفاوت دارند.
کانادا
استانداردهای مربوط به ساختمانها در این کشور توسط سازمان منابع طبیعی کانادا، در دو قالب ساختمانهای مسکونی و غیرمسکونی دسته‌بندی شده و الزامات مربوط به آن را ارائه کرده است که بسیار شبیه به برچسب طیف پیوسته ساختمانها در آلمان است، با‌این تفاوت که به جای طیف رنگی از طیف تک‌رنگ استفاده شده است.
ایران
در ایران نیز همسنگ سایر کشورهای مورد بحث، قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها و استانداردهای متعددی در زمینه ساختمان سبز و پایدار، با هدف کاهش مصرف برق و کم کردن اثرات منفی زیست محیطی و بهداشتی ناشی از سیستم های توسعه، به شکل سیستم رتبه‌بندی ساختمانها، در دو بخش مسکونی و غیر مسکونی و براساس استاندارد ملی ایران به شماره های ۱۴۲۵۳ و ۱۴۲۵۴ تهیه و تدوین شده و برچسب انرژِی ساختمان در کشور با بررسی و محاسبه شاخص مصرف انرژی، بدست آوردن نسبت انرژی، تعیین اقلیم و کاربری در کنار تعیین رده انرژی ساختمان، صادر میشود. بنابراین می‌توان ادعا کرد قوانینی که هم اکنون وضع شده پیشرفته و مترقی است و آنچه در ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر است، بسیار مترقی‌تر از کشوری مانند فرانسه است
اما قابل توجه است که بر اساس اظهار نظر کارشناسان و همینطورنتایج بررسی های انجام شده، برای مثال در اقلیم گرم و مرطوبی هم چون بندرعباس ساختمانهای مسکونی کوچک باید ۱۳۰ کیلووات ساعت در مترمربع در سال مصرف انرژی داشته باشد که این عدد در بدترین حالت ۶۸۹ است، اما وضع موجود عددی بیش ۷۴۵ را نشان می‌دهد که بیانگر بدترین شرایط رده‌بندی انرژی است. در واحدهای مسکونی بزرگ، ساختمانهای اداری با مالکیت خصوصی و دولتی نیز وضع به همین گونه است که نشان می‌دهد وضع نگران کننده است زیرا بیش از سه چهارم ساختمانهای ما بالاتر از رده‌بندی مصرف انرژی قرار دارد.
در نهایت، باید موضوع نهادینه کردن بهینه‌سازی مصرف انرژی در ایران، لزوم توسعه حمایت از شرکتهای خدمات انرژی، اجرای سیاست‌های تشویقی و تنبیهی، توسعه سیستم مدیریت انرژی، تنظیم و اجرای معیارهای استاندارد مصرف انرژی، آموزش و افزایش آگاهی در روشهای صرفه‌جویی انرژی، بالا بردن کارآیی انرژی تجهیزات، آشنایی با تازهترین دستاوردهای علمی- اجرایی در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی و تولید انرژی پاک، به عنوان مهمترین اولویتها، مد نظر قرار گرفته و اجرایی شود.
هرچند اجرای چنین طرحهایی، کار بزرگ و سختی است که نیازمند آموزش و بستر سازی دارد، اما در صورت استانداردسازی و بهینه کردن مصرف انرژی در ساختمانها، مصرف برق و درنهایت میزان آلاینده‌های محیط زیست نیز کاهش پیدا می‌کند و این مساله هم به‌نفع مالکان و هم به‌نفع دولت است، چرا که دنیا با سرعت سرسام‌آور و ولع سیری ناپذیر به‌سمت مصرف بهینه انرژی و کاهش دادن آلاینده‌های محیط زیست در حرکت است.