خدیجه نیکنام کمساری ؛ ابعاد حقوقی رحم اجاره ای در حقوق ایران و فقه و حقوق انگلستان و فرانسه /چالش و راه کارهای پیشرو
خدیجه نیکنام کمساری
وکیل پایه یک دادگستری .کارشناس ارشد حقوق خصوصی
چکیده:
ناباروری یکی از مشکلات خانواده ها در سراسر جهان است. یک راه حل برای این مشکل استفاده از رحم جایگزین می باشد. یک قرارداد رحم جایگزین مشتمل بر سه طرف است، مرد و زنی که به عنوان زوجین نابارور مادر جانشین را به خدمت گرفته اند، مادر جانشین که توافق می کند تا از طریق باروری پزشکی و با جنین زوجین حامله شود. به طور معمول مادر جانشین در قبال مبلغی پول می پذیرد تا جنین را حمل نموده و بعد از زایمان به زوجین تحویل دهد. زوجین نابارور توافق می کنند تا علاوه بر هزینه های پزشکی و هزینه رفت و آمد مبلغی را به مادر جانشین بپردازند. به علاوه زوجین نابارور به موجب قرارداد حضانت طفل را نیز بر عهده می گیرند. شروط دیگری که ممکن است در قرارداد رحم جایگزین لحاظ شود عبارت اند از: تعهد مادر جانشین مبنی بر عدم ادعای رابطه خویشاوندی با طفل، ایجاد محدودیت هایی از قبیل، ترک سیگار، عدم مصرف مشروبات الکلی و ترک نزدیکی با شوهر در دوران حاملگی. این روش یکی از روش های کمک باروری در تولید مثل با روش IVF است. استفاده از این روش محدود به زنان فاقد رحم نیست و در موارد متعددی کاربرد دارد. ابهام در ماهیت قرارداد رحم جایگزین یکی از موانع اجرای این قرارداد است. در نتیجه تشخیص ماهیت این قرارداد دارای اهمیت می باشد. ماهیت این قرارداد در قالب عقود معین، مانند اجاره، عاریه، جعاله و… نمی گنجد و بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی می تواند پذیرفته شود. اما همه آثار قرارداد براساس اراده طرفین نمی تواند تعیین شود و پاره ای آثار قهری بر آن مترتب می شود. مهم ترین اثر، قرابت و نسب حاصل از قرارداد است که به صورت قهری و غیرارادی حاصل می شود.
ابعاد حقوقی اجاره رحم در حقوق ایران، فقه امامیه و حقوق انگلستان، با چالشها و راهکارهای متفاوتی همراه است. در حقوق ایران و فقه امامیه، اجاره رحم به عنوان یک موضوع نوظهور در حوزه باروری، نیازمند بررسی دقیق ابعاد فقهی و حقوقی است. در حقوق انگلستان نیز، با وجود قوانین و مقرراتی در این زمینه، چالش‌هایی در خصوص مسائل مرتبط با حقوق کودک، والدین و مادر جایگزین وجود دارد.
ابعاد حقوقی اجاره رحم:
حقوق ایران و فقه امامیه:
چالشها: عدم وجود قانون جامع و صریح در مورد اجاره رحم، ابهامات در مورد هویت کودک و حقوق والدین، مسائل مربوط به رضایت و شرایط مادر جایگزین، و بحث‌های مربوط به مشروعیت و اخلاقی بودن این عمل.
راهکارها: تدوین قانون جامع و شفاف در این زمینه، توجه به نظرات فقهی و اخلاقی، تعیین حقوق و تکالیف والدین و مادر جایگزین، و ایجاد سازوکارهای حمایتی برای کودکان حاصل از این روش.
حقوق انگلستان:
چالشها: مسائل مربوط به والدین قانونی، حقوق کودک، حمایت از مادر جایگزین و نظارت بر مراکز درمانی و مشاوره‌ای.
راهکارها: قوانین و مقررات مشخص برای تنظیم روابط حقوقی در این زمینه، ایجاد سازوکارهای حمایتی برای مادران جایگزین و کودکان، و نظارت دقیق بر مراکز ارائه دهنده خدمات.
مطالعه تطبیقی:
مقایسه ابعاد حقوقی اجاره رحم در این سه نظام حقوقی نشان میدهد که هر کدام با چالشها و راهکارهای خاص خود مواجه هستند. در حقوق ایران و فقه امامیه، چالش‌های اصلی در فقدان قانون جامع و مسائل اخلاقی مطرح است. در حالی که در حقوق انگلستان، با وجود قوانین مشخص، چالش‌هایی در مورد حقوق کودک و مادر جایگزین وجود دارد.
نتیجه‌گیری:
اجاره رحم یک پدیده نوظهور در حوزه باروری است که نیاز به توجه دقیق به ابعاد حقوقی، فقهی و اخلاقی آن دارد. بررسی تطبیقی این موضوع در حقوق مختلف میتواند به تدوین قوانین جامع‌تر و ایجاد راهکارهای مناسب برای حل چالش‌های موجود کمک کند.
کلیدواژگان: ماهیت قرارداد، رحم جایگزین، اجاره رحم، بارداری قراردادی..
الف- کلیات و تعاریف:💫
یکی از پدیده‌های نوین جامعه بشری صاحب فرزند شدن از طریق رحم اجاره‌ای میباشد که طی آن بانوی صاحب رحم، نطفه یا جنین فرد دیگری را در رحم خود حمل می‌کند و پس از طی دوران بارداری و زایمان، بر مبنای قراردادی از پیش منعقد ذذاشده، نوزاد حاصل را به زوج صاحب گامت تحویل میدهد. در این مورد در قوانین حقوقی بیشتر کشورها از جمله ایران کمتر سخنی به میان آمده است. از جمله مشکلاتی که در مردان باعث ناباروری آنها می شود، این است که برخی از آنها فاقد اسپرم هستند و یا اسپرم آنها توان و خاصیت ترکیب با تخمک زن را ندارد. در ارتباط با زنان نیز باید گفت زنانی وجود دارند که فاقد تخمک بوده یا توان پذیرش اسپرم را ندارند، رحم برخی از زنان توان نگهداری و پرورش جنین را ندارد و یا زنانی وجود دارند که اصلا رحم ندارند.
این مشکلات از دیرباز وجود داشته با این حال میل به داشتن فرزند در این افراد همچنان ادامه دارد از این رو انسان ها همواره در پی یافتن راه حلی برای این مشکلات بوده و به روش های گوناگونی متوسل شده اند. علم پزشکی با پیشرفت هایی که داشته، توانسته است برای درمان بسیاری از این مشکلات راه حل هایی ارائه دهد یکی از این راه حل ها « رحم اجاره ای » است. در این مقاله سعی بر این شده است که مطالب مفید و موثر در اختیار حقوقدانان و حقوق خوانان کشور عزیزمان ایران قرار گیرد. توالد است که در عین تداوم نسل
بشر، موجب بقای زندگی شده و آرامش روانی را تا حدودی در محیط خانوادگی
مهیا مینماید. ناباروری در جامعه ایرانی در عِداد عوامل خمسه اصلی در طلاق
محسوب میشود که تبعات سوء آن دامنگیر جامعه بوده که علاوه بر اضمحال و
به سردی گراییدن بنیاد ثمین خانواده، خسارات هنگفت مادی و معنوی را به
جامعه تحمیل نموده است. با پیشرفت فناوری در علم طب، استفاده از رحم
جایگزین فرصتی مغتنم است که به مدد آن زوجین نابارور میتوانند جنین حاصل
از تلقیح تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاهی را به رحم زن دیگری انتقال دهند
که حسب توافقات، مستعد رشد و پرورش جنین است و متعهد میشود که بعد از
تولد فرزند حاصل از این فرآیند، آن را به والدین ژنتیکی تحویل نماید. )
حمل جایگزین به فرآیندی اطالق میشود که از طریق آن، یک زن، جنین یک
زوج یا شخص دیگری را حمل نموده و نهایتاً تحویل آنها میدهد. حامل ممکن
است همان مادر ژنتیک جنین باشد که در این صورت این نوع شیوه کمک
باروری حمل جایگزین ساده نامیده میشود و یا میتواند حامل نطفه‌ای باشد که
هیچگونه رابطه ژنتیکی با او ندارد و به رحم او منتقل میشود که این نوع دوم را
حمل جایگزین مینامند. در صورتی که نطفه انتقال یافته از ترکیب سلولهای
جنسی زن و مردی حاصل شده باشد که با هم علقه زوجیت دارند، حمل جایگزین
مقید به قید ساده خواهد بود. )( مبرهن است که با ملحوظ
اا‌قراردادن شبهات معقول و جدی که در خصوص امکان تلقیح گامتهای اجنبی وجود دارد آنچه در نظام فقهی و حقوقی ما امکان طرح دارد همین حمل
جایگزین ساده و نوع دوستانه است که و مطلب مزبور نیز تبعاً ناظر به همین نوع
میباشد.( البته در کشورهای غربی نیز اکثریت
موافقان بحثشان ناظر به قراردادهای نوع دوستانه رحم جایگزین میباشد و
قراردادهای رحم جایگزین تجاری اگر چه در بعضی از کشورها اجرا میشود اما
اکثریت حقوقدانان و اخالقیون نسبت به آن مخالفت شدیدی ابراز داشته اند.
قرارداد رحم اجاره ای در ایران💫
ایران یکی از کشورهای پیشرو در زمینه رحم اجاره ای (Surrogacy in Iran) است و هر ساله افراد زیادی از کشورهای مختلف به منظور انجام رحم جایگزین به ایران می‌آیند. شرکت طب مد توریسم یکی از شرکتهایی است که سال هاست در این زمینه فعالیت می‌کند. این شرکت برای والدین مورد نظر و مادران جایگزین تمهیدات کاملا قانونی رحم جایگزین را فراهم می‌کند. تمام موارد مورد نیاز به طور کامل در قرارداد گنجانده شده است تا از بروز هرگونه مشکل احتمالی جلوگیری شود. والدین مورد نظر از همه کشورها پذیرفته می‌شوند و افراد از سراسر جهان میتوانند برای رحم اجاره ای به ایران مراجعه کنند و هیچ محدودیتی وجود ندارد. لازم به ذکر است که طبق قوانین ایران فقط افراد متاهل پذیرش می‌شوند و امکان ارائه خدمات به سایر اقشار مانند والدین مجرد وجود ندارد.
قرارداد رحم اجاره ای در طب مد توریسم
خبر خوب این است که این فرایند در ایران زمانبر نیست. والدین مورد نظر برای IVF و اهدای تخمک تنها باید علی الرویه ۲۱ روز در ایران بمانند و در صورت عدم نیاز به هیچ یک از این اقدامات، تنها کمتر از ۷ روز یا زمان متعارف در ایران اقامت خواهند داشت. والدین میتوانند پس از تولد نوزاد به ایران بازگردند و نوزاد را تحویل بگیرند. بعد از تولد نوزاد در ایران، گواهی تولد به نام والدین بیولوژیکی صادر میشود و نامی از مادر جایگزین در اسناد و مدارک کودک وجود نخواهد داشت. لازم به ذکر است تمامی این اقدامات در کمتر از یک هفته و زمان متعارف انجام میشود. ملیت نوزاد همانند والدین ژنتیکی خواهد بود. صدور ویزا و گذرنامه برای نوزاد بستگی به کشور مقصد دارد و در صورت همکاری آنها، پاسپورت کودک در کمترین زمان ممکن تهیه میشود. پس از آن والدین میتوانند کودک را به کشور خود منتقل کنند. در ارتباط با شرایط پرداخت نیز لازم به ذکر است که ۵۰ درصد هزینه قبل از رحم اجاره‌ای دریافت میشود و مابقی هزینه باید بعد از تولد نوزاد پرداخت شود. تمامی موارد لازم از جمله اینکه در صورت عدم موفقیت بارداری و نیاز به سقط جنین چه باید کرد نیز در قرارداد رحم اجاره‌ای ذکر شده است.
. با توجه به اینکه رحم جایگزین آنقدرها آسان نیست، والدین مورد نظر باید هنگام انجام این فرآیند از حمایت عاطفی برخوردار باشند. ما سعی میکنیم از والدین حمایت کنیم تا به آرزوی خود برسند.
رحم اجاره‌ای (یا رحم جایگزین) به قرارداد یا توافقی اطلاق میشود که در آن یک زن، جنین زوج دیگری را در رحم خود پرورش داده و پس از تولد، نوزاد را به زوج تحویل میدهد. این روش درمانی در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر به عنوان راه حلی برای زوج‌هایی که به دلایل پزشکی قادر به بارداری و زایمان نیستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ماهیت حقوقی رحم اجاره‌ای:
در ایران، رحم اجاره‌ای به عنوان یک قرارداد شناخته میشود که بر اساس رضایت طرفین منعقد می‌گردد. این قرارداد معمولاً شامل جنبه‌های حقوقی و پزشکی است و باید در مراکز ناباروری معتبر انجام شود. در این قرارداد، زنی که رحم خود را اجاره میدهد، وظیفه دارد جنین را پرورش داده و پس از تولد، نوزاد را به زوج تحویل دهد. در مقابل، زوج متعهد می‌شوند هزینه‌های مربوطه را پرداخت کنند و پس از تولد، حضانت و سرپرستی نوزاد را بر عهده بگیرند.
نکات مهم حقوقی:
قرارداد کتبی:
برای انجام این عمل، لازم است قرارداد کتبی جامع و مفصلی بین زوج و زن اجاره‌دهنده رحم منعقد شود که تمام جوانب حقوقی و پزشکی را پوشش دهد.
شرایط طرفین:
هر دو طرف قرارداد باید دارای شرایط لازم برای انجام این عمل باشند. این شرایط شامل صلاحیت اخلاقی، توانایی مالی و جسمی لازم برای پذیرش مسئولیت‌های مربوطه است.
عدم وجود اعتیاد:
زن اجاره‌دهنده رحم نباید هیچگونه اعتیادی به مواد مخدر یا مشروبات الکلی داشته باشد.
تابعیت ایرانی:
در ایران، زن اجاره‌دهنده رحم باید تابعیت ایرانی داشته باشد تا این فرآیند مطابق با قوانین کشور انجام شود.
نظارت مراکز درمانی:
این عمل باید تحت نظارت مراکز درمانی و با مجوزهای قانونی انجام شود تا از سلامت مادر و کودک اطمینان حاصل شود.
حقوق والدین:
زن اجاره‌دهنده رحم هیچگونه حقی نسبت به سرپرستی نوزاد ندارد و پس از تولد، باید نوزاد را به زوج تحویل دهد.
در مجموع، ماهیت حقوقی رحم اجاره‌ای در ایران مبتنی بر قرارداد و توافق طرفین است و نیاز به رعایت شرایط قانونی و نظارت مراکز درمانی دارد تا از حقوق تمامی طرفین و به ویژه کودک محافظت شود.
دلایل مهم استفاده از رحم جایگزین💫
در دو صورت می‌توان برای باروری از روش اجاره کردن رحم یا رحم جایگزین استفاده کرد:
شرایط پزشکی مادر مساعد نباشد و بارداری موجب ضرر به سلامت جسمانی او شود. برای مثال، اگر مادر فشار خون بالا یا بیماریی‌های قلبی و تنفسی و … داشته باشد یا مجبور باشد از یکسری داروهای خاص استفاده کند، فرد میتواند با استفاده از روش رحم اجاره‌ای مادر شود. علاوه بر این، ممکن است مادر مشکلات جسمی دیگری مانند سقط مکرر، حاملگی خارج از رحم، زایمان‌های زودرس متوالی و … نیز داشته باشد که در این صورت، با تشخیص پزشک میتواند از این روش استفاده کند.
ناباروری زوجین: ممکن است هریک از زوجین به دلایل مشکلات جنسی و جسمی نابارور باشند. در این صورت نیز میتوانند از روش رحم جایگزین استفاده نمایند.
چه کسانی میتوانند رحم خود را اجاره دهند؟
فرد برای اجاره دادن رحم خود به شرایط خاصی نیاز دارد؛ این شرایط از این قرارند:
حداقل بالای ۳۵ سال سن داشته باشد؛
در سن یائسگی قرار نداشته باشد؛
فرد حامل باید حداقل یک فرزند سالم به دنیا آورده باشد؛
فرد حامل باید هیچ مشکل جسمی و روحی یا بیماری زمینه‌ای نداشته باشد؛
فرد حامل نباید سیگار و الکل مصرف کند؛
فرد حامل باید دارای تصاویر سونوگرافی از رحم خود باشد؛
فرد حامل نباید داروهای مضر برای جنین استفاده کند.
چه زوجینی میتوانند از رحم اجاره‌ای استفاده کنند؟
برای استفاده از رحم اجاره‌ای، شرایط زیر لازم است:
برگه معرفی از پزشک معالج متخصص زنان که در آن لزوم استفاده از رحم اجاره‌ای ذکر شده باشد؛
آزمایشی که ثابت بکند زوجین به بیماری‌هایی نظیر ایدز، هپاتیت، سفلیس و … مبتلا نیستند؛
گواهی عدم اعتیاد زوجین.
نمونه قرارداد اجاره رحم چگونه تنظیم میشود؟
قرارداد اجاره رحم در ایران منطبق با ضوابط سایر قراردادهای اجاره نیست و درواقع، تحت تابعیت ماده ۱۰ قانون مدنی قرار دارد. در قانون، این قرارداد اسم مشخصی ندارد و مبنای شکل‌گیری آن تراضی طرفین محسوب میشود. در قسمت شروط ضمن عقد لازم است شروطی مانند نکشیدن سیگار و استفاده نکردن الکل یا اجرای دستورات پزشک را اضافه کرد.
اما به‌صورت کلی نمونه قرارداد اجاره رحم باید این ویژگی‌ها را داشته باشد:
۱- حقوق فرد اجاره‌دهنده رحم پس از تولد نوزاد:
فرد اجاره‌دهنده رحم هیچ رابطه ژنتیکی با نوزاد متولدشده ندارد و مادر او هم محسوب نمی‌شود، بنابراین بعد از به دنیا آمدن نوزاد، فرد اجاره‌دهنده رحم هیچ رابطه حقوقی با او نخواهد داشت و بلافاصله بعد از تولد باید نوزاد را به پدر و مادر واقعی بدهد. شخص اجاره‌دهنده رحم حق ملاقات با نوزاد را هم ندارد؛ مگر اینکه با رضایت پدر و مادر واقعی نوزاد باشد.
۲- هزینه اجاره رحم:
از آنجایی که اجاره رحم یک قرارداد بر مبنای رضایت طرفین است، هزینه رحم اجاره‌ای توافقی بین اجاره‌دهنده رحم و زوجین اجاره‌کننده است. علت نامشخص بودن قیمت‌ها، این است که در این زمینه قانون و صنف مشخصی وجود ندارد و این طرفین قرارداد هستند که با توجه به شرایط باید مبلغ قرارداد را مشخص کنند.
نمونه قرارداد اجاره رحم
تکلیف شناسنامه نوزاد چه خواهد بود؟
پیش از به دنیا آمدن نوزاد، بهتر است پدر و مادر واقعی و فرد اجاره‌دهنده رحم، به بیمارستان محل تولد نوزاد مراجعه کنند و مدارک خود را به مسئولین آنجا نشان دهند. در این صورت، هنگام به دنیا آمدن نوزاد نام مادر واقعی او در گواهی تولد قید میشود و پدر و مادر واقعی برای گرفتن شناسنامه نوزاد از ثبت احوال، مشکلی نخواهند داشت.
چه مشکلات حقوقی ممکن است در اجاره کردن رحم پیش بیاید؟
در دوران بارداری و پس از آن، ممکن است مشکلات حقوقی پیش بیاید که شما باید آنها را در قرارداد پیش‌بینی کنید و برای آنها وجه التزام قرار دهید. برخی از مشکلات قابل پیش‌بینی در قرارداد اینها هستند:
ممکن است زوجین به‌دلیل فوت یا طلاق دیگر علاقه‌ای به داشتن فرزند نداشته باشند. در این صورت است که فرد اجاره‌دهنده رحم باید چنین شرایطی را پیش‌بینی کرده و در قرارداد ضمانت اجرایی برای آن قرار دهد.
ممکن است فرد اجاره‌دهنده رحم به دلایلی نخواهد جنین داخل رحم را به مادر و پدر واقعی آن پس بدهد. بنابراین باید شرایطی را در نمونه قرارداد اجاره رحم پیش‌بینی کرد که مانع این کار شود.
ممکن است به‌دلیل عدم رعایت نکات سلامتی مادر جایگزین، بیماری‌های ویروسی و عفونی مثل ایدز و هپاتیت و … از مادر جانشین به جنین منتقل شود؛ یا اینکه مادر و پدر واقعی دارای این بیماری‌ها بوده و از طریق جنین به مادر جایگزین این بیماری‌ها را منتقل کنند.
ممکن است فرد اجاره‌دهنده رحم بخواهد با استفاده از دارو و روش‌های پزشکی، نوزاد را زودتر از موعد به دنیا بیاورد که این امر موجب نارس بودن نوزاد و بروز بیماری‌های مختلف برای او خواهد بود.
ممکن است فرد اجاره‌دهنده رحم، در طول دوران بارداری با همسر خود رابطه جنسی برقرار کند و این مسأله موجب بروز اختلالات ژنتیکی برای نوزاد بشود. این نکته را نیز باید در نمونه قرارداد اجاره رحم مد نظر داشت.
مراحل استفاده از رحم اجاره‌ای
برای استفاده از رحم اجاره‌ای مطابق قانون ایران باید این مراحل را به‌ترتیب طی کرد:
انجام معاینات پزشکی: هر سه نفر پدر، مادر و فرد حامل باید با آزمایش‌ها و بررسی‌های ژنتیکی و سونوگرافی و … از لحاظ پزشکی بررسی شوند.
بررسی مسائل حقوقی: قبل از هر تصمیمی، باید امور حقوقی را در دوران بارداری برای والدین و فرد حامل بررسی و مشخص کرد.
بررسی توسط کمیته رحم اجاره‌ای: پس از انجام این مراحل، کمیته رحم اجاره‌ای اقدامات درمانی و حقوقی انجام‌شده را ارزیابی مینماید.
انجام روش‌های کمک‌باروری همچون IVF: در این مرحله با استفاده از روش‌های کمک‌باروری، جنین به رحم اجاره‌ای وارد میشود.
مراقبت‌های دوران بارداری: مادر جایگزین باید تمامی مراقبت‌ها و غربالگری‌هایی را که لازم است، در این مرحله انجام دهد. مسئولیت پرداخت هزینه‌های این دوران بر عهده زوجین متقاضی خواهد بود.
زایمان: پس از زایمان، امور حقوقی مربوطه به گرفتن شناسنامه انجام شده و جنین به پدر و مادر ژنتیکی تحویل داده میشود.
حکم شرعی اجاره کردن رحم
در رابطه با اجاره کردن رحم، فتاوای متفاوتی بین مراجع شیعه وجود دارد. مهمترین این فتاوا به شرح زیر است:
آیت‌الله سیستانی: فی حد نفسه اشکال ندارد.
آیت‌الله سبحانی: فرزند یادشده از آن زوج و زوجه است که از اسپرم و تخمک آنها متولد شده است؛ ولى نسبت به صاحب رحم اجاره‌اى احتیاط شود؛ یعنى این فرزند احتیاطاً نمى‌تواند با صاحب رحم و فرزندان او ازدواج کند. درصورتى‌که صاحب رحم اجاره‌اى شوهر نداشته باشد، صاحب اسپرم وى را در مدت نگهدارى جنین عقد موقت کند و فرزندِ صاحب اسپرم و تخمک مى‌باشد و نسبت به صاحبِ رحم باید احتیاط کرد.
آیت‌الله مکارم شیرازی: این کار ذاتاً اشکالى ندارد؛ ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در صورت ضرورت جایز مى‌باشد. (منظور از ضرورت، این است که مثلاً اگر این کار انجام نشود، زندگى زناشویى آن مرد و زن مختل، و یا زن گرفتار بیمارى مى‌شود.) و در هر حال، فرزند مذکور حلال‌زاده است.
آیت‌الله صافی گلپایگانی: چنانچه ملازم با حرام از قبیل لمس و نظر نباشد، فی نفسه مانعی ندارد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: عمل مذکور فی نفسه اشکال ندارد؛ ولی واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود. کودکی که از این طریق متولد میشود، ملحق به زن و شوهری است که صاحب اسپرم و تخمک هست.
نتیجه‌گیری
در قانون ایران، اجاره کردن رحم مجاز است؛ اما قرارداد آن بر مبنای رضایت طرفین نوشته میشود. این عمل مطابق نظر اکثریت فقها عملی جایز است و بر همین اساس این کار قانونی است. مطابق قانون این کار باید در مراکز ناباروری ایران انجام شود. اگر قصد اجاره رحم را دارید، پیشنهادقرارداد اجاره رحم را، می‌توان از حیث مبلغ قرارداد به دو بخش معوض و غیرمعوض (بلاعوض) تقسیم کرد. در قرارداد معوض، صاحب رحم در ازای حمل و زایمانی که انجام میدهد، مبلغی را، علاوه‌بر هزینه‌های مربوط به بارداری و زایمان، از زوجین متقاضی دریافت کرده و کسب سود می‌کند.د ما به شما استفاده از نمونه قرارداد اجاره رحم لامینگو است.
ابعاد حقوقی رحم اجاره ای در حقوق ایران و فقه و انگلستان و فرانسه💫
ابعاد حقوقی اجاره رحم در حقوق ایران، فقه امامیه و حقوق انگلستان، با چالشها و راهکارهای متفاوتی همراه است. در حقوق ایران و فقه امامیه، اجاره رحم به عنوان یک موضوع نوظهور در حوزه باروری، نیازمند بررسی دقیق ابعاد فقهی و حقوقی است. در حقوق انگلستان نیز، با وجود قوانین و مقرراتی در این زمینه، چالش‌هایی در خصوص مسائل مرتبط با حقوق کودک، والدین و مادر جایگزین وجوددارد
در در واقع در انگلستان، ماهیت حقوقی رحم اجاره‌ای به این صورت است که به طور کلی قانونی است، اما با محدودیت‌ها و شرایط خاصی همراه است. رحم اجاره‌ای به عنوان یک روش قانونی برای تولید مثل شناخته میشود، اما این روش به شدت تنظیم شده است و تنها در قالب رحم اجاره‌ای غیرتجاری مجاز است. این بدان معناست که مادر جایگزین نمیتواند به دلیل این عمل خود دستمزد دریافت کند، اما میتواند برای جبران هزینه‌های مرتبط با بارداری و زایمان، غرامتی دریافت کند طبق اعلام TebMedTourism.
نکات کلیدی در مورد رحم اجاره‌ای در انگلستان:
قانونی بودن:
رحم اجاره‌ای در انگلستان به طور کلی قانونی است، اما با محدودیت‌های خاصی همراه است.
غیرتجاری بودن:
رحم اجاره‌ای در انگلستان باید غیرتجاری باشد، به این معنی که مادر جایگزین نمیتواند برای انجام این کار دستمزد دریافت کند.
تنظیمات قانونی:
این روش به شدت تنظیم شده است و والدین سفارش‌دهنده باید از طریق دادگاه اقدام کنند و تأییدیه دریافت کنند.
حمایت از حقوق کودک:
قوانین انگلستان به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از حقوق کودک متولد شده از طریق رحم اجاره‌ای محافظت کنند.
انتقال قانونی حقوق:
والدین سفارش‌دهنده باید پس از تولد کودک، از طریق اقدامات قانونی، حقوق قانونی کودک را به طور کامل به دست آورند.
تعهدات والدین سفارش‌دهنده:
والدین سفارش‌دهنده متعهد هستند که هزینه‌های مرتبط با بارداری و زایمان را به مادر جایگزین پرداخت کنند.
محدودیت برای شهروندان غیر بریتانیایی:
اگرچه رحم اجاره‌ای برای ساکنان بریتانیا قانونی است، اما برای افراد غیر بریتانیایی شرایط پیچیده‌تری وجود دارد.
حق شهروندی:
کودکانی که از طریق رحم اجاره‌ای در انگلستان به دنیا می‌آیند، میتوانند درخواست تابعیت بریتانیایی کنند، به ویژه اگر والدین یا یکی از والدین آنها شهروند بریتانیا باشند طبق اعلام موسسه حقوقی سام.
ابعاد حقوقی رحم اجاره ای در فرانسه: رحم اجاره‌ای از نظر قانونی باطل و غیرقانونی است، چه به صورت تجاری و چه به شکل غیرتجاری (نوع‌دوستانه). این ممنوعیت از سال ۱۹۹۴ و بر اساس ماده ۱۶-۷ قانون مدنی فرانسه اعمال شده است.
ماهیت حقوقی رحم اجاره‌ای در فرانسه:
ممنوعیت:
قانون فرانسه به صراحت هرگونه ترتیب رحم اجاره‌ای را ممنوع کرده است.
بطلان قرارداد:
هرگونه توافق یا ترتیبات مرتبط با رحم اجاره‌ای، از جمله توافق بین زوجین و مادر جایگزین، باطل تلقی میشود.
غیرقانونی بودن:
علاوه بر بطلان، هرگونه عمل مرتبط با رحم اجاره‌ای، از جمله در اختیار گرفتن کودک به دنیا آمده از این روش، نیز غیرقانونی است.
دلایل ممنوعیت:
قانون فرانسه، رحم جایگزین را با حقوق کودک و کرامت انسانی در تضاد می‌داند. همچنین، این قانون بر این باور است که نباید قراردادهایی منعقد شود که در آن بدن یک انسان، وسیله‌ای برای تولید مثل قرار گیرد.
پیامدهای حقوقی:
در صورت انعقاد قرارداد رحم اجاره‌ای، این قرارداد باطل است و هیچ حقی برای زوجین یا مادر جایگزین ایجاد نمی‌کند.
در صورتی که فرزندی از طریق رحم اجاره‌ای به دنیا بیاید، هیچ رابطه قانونی بین این کودک و زوجین ایجاد نخواهد شد و هیچگونه حق فرزندی برای آنها ایجاد نمی‌شود.
قانون فرانسه برای افرادی که اقدام به رحم اجاره‌ای می‌کنند، مجازات‌هایی در نظر گرفته است.
در مجموع، قوانین فرانسه در مورد رحم اجاره‌ای بسیار سختگیرانه است و این عمل را به طور کامل ممنوع کرده است.
ابعاد حقوقی اجاره رحم:
حقوق ایران و فقه امامیه:
چالشها: عدم وجود قانون جامع و صریح در مورد اجاره رحم، ابهامات در مورد هویت کودک و حقوق والدین، مسائل مربوط به رضایت و شرایط مادر جایگزین، و بحث‌های مربوط به مشروعیت و اخلاقی بودن این عمل.
راهکارها: تدوین قانون جامع و شفاف در این زمینه، توجه به نظرات فقهی و اخلاقی، تعیین حقوق و تکالیف والدین و مادر جایگزین، و ایجاد سازوکارهای حمایتی برای کودکان حاصل از این روش.
حقوق انگلستان:
چالشها: مسائل مربوط به والدین قانونی، حقوق کودک، حمایت از مادر جایگزین و نظارت بر مراکز درمانی و مشاوره‌ای.
راهکارها: قوانین و مقررات مشخص برای تنظیم روابط حقوقی در این زمینه، ایجاد سازوکارهای حمایتی برای مادران جایگزین و کودکان، و نظارت دقیق بر مراکز ارائه دهنده خدمات.
مطالعه تطبیقی:
مقایسه ابعاد حقوقی اجاره رحم در این سه نظام حقوقی نشان میدهد که هر کدام با چالشها و راهکارهای خاص خود مواجه هستند. در حقوق ایران و فقه امامیه، چالش‌های اصلی در فقدان قانون جامع و مسائل اخلاقی مطرح است. در حالی که در حقوق انگلستان، با وجود قوانین مشخص، چالش‌هایی در مورد حقوق کودک و مادر جایگزین وجود دارد.
نتیجه‌گیری:
اجاره رحم یک پدیده نوظهور در حوزه باروری است که نیاز به توجه دقیق به ابعاد حقوقی، فقهی و اخلاقی آن دارد. بررسی تطبیقی این موضوع در حقوق مختلف میتواند به تدوین قوانین جامع‌تر و ایجاد راهکارهای مناسب برای حل چالش‌های موجود کمک کند.
علت تمایل به قرارداد رحم اجاره ای در خارج از کشور 💫
امروزه شاهد علاقه بیشتر زوجهای نابارور به انجام رحم اجاره ای برای فرزند دار شدن هستیم. اکثر آنها به دلایل مختلف سعی در انجام این فرایند در خارج از کشور به خصوص در کشورهای در حال توسعه دارند. سفر والدین به کشورهای دیگر برای انجام رحم اجاره ای با عنوان رحم اجاره ای بین المللی( international surrogacy arrangements ) شناخته میشود. اگر شما از آن دسته والدینی هستید که میخواهید رحم اجاره ای انجام دهید، مطمئن شوید که از قرارداد رحم جایگزین آگاهی دارید، چراکه نقش حیاتی در این فرایند دارد. ناگفته نماند که رحم اجاره ای موضوع سادهای نیست و نظرات زیادی در مورد آن وجود دارد و بحث‌برانگیزترین نوع درمان ناباروری در جهان است، به‌ویژه وقتی صحبت از نگرانی‌های اخلاقی و قوانین بین المللی باشد. روش رحم جایگزین از طریق یک کلینیک باروری انجام میشود. با توجه به مسائل اخلاقی، این روش در بسیاری از کشورها به عنوان یک عمل غیرقانونی تلقی میشود یا تحت شرایط خاصی قانونی است. به عنوان مثال، فرانسه، آلمان، ایتالیا و سوئد همه انواع رحم جایگزین شامل تجاری و نوع دوستانه را ممنوع کرده‌اند. از سوی دیگر، در یونان و بریتانیا فقط رحم جایگزین نوع دوستانه مجاز است. برخی کشورها قوانین بسیار محدودی در این زمینه دارند.
قرارداد رحم اجاره ای
قرارداد رحم اجاره ای همه احتمالات و تصمیم های مهم از جمله قرارداد بارداری، قرارداد زایمان، قرارداد پس از زایمان، سقط جنین، سقط جنین خودخواسته و مشکلات پزشکی، غیبت والدین مورد نظر در هنگام تولد نوزاد، تولد، ارتباط پس از رحم جایگزین، اطلاعات، هزینه ها و پرداختها را شامل میشود. با توجه به این واقعیت که این فرآیندها بسیار پیچیده هستند و درک آنها دشوار است، اکیدا توصیه میشود در این مورد با متخصصان مشورت شود.
انواع قرارداد رحم اجاره ای
رحم اجاره‌ای فرایندی است که از طریق آن شخصی به نام مادر جایگزین جنین را برای والدین مورد نظر حمل می‌کند. بر اساس نوع پرداختها، دو نوع قرارداد رحم جایگزین وجود دارد.
قرارداد رحم اجاره ای تجاری
در رحم اجاره‌ای تجاری، مادر جایگزین برای حمل و به دنیا آوردن فرزند حقوق می‌گیرد. به بیان دیگر علاوه بر هزینه ها پزشکی و سایر هزینه ها موجود، والدین باید هزینهای نیز برای مادر جایگزین در نظر بگیرند.
بیمه رحم جایگزین یکی دیگر از موضوعات مرتبط با این فرایند است. والدین مورد نظر باید بدانند که انجام رحم اجاره‌ای در کشور دیگری تحت پوشش شرکتهای بیمه نخواهد بود. البته می‌توان در هنگام تولد برای مادر جایگزین و نوزاد بیمه درمانی تهیه کرد.
ویزا و اقامت
اگرچه انجام رحم جایگزین در کشورهای دیگر مزایای زیادی دارد، اما مشکلاتی نیز ممکن است ایجاد شود. به عنوان مثال، برای انجام IVF یا سایر فرآیندها، لازم است سفرهای زیادی به کشور مقصد انجام شود. بنابراین داشتن ویزا و اقامت بسیار مهم هستند و باید مورد توجه والدین قرار گیرند. اگر در این فرایند با آژانس رحم اجاره‌ای کار می‌کنید، میتوانند شما را راهنمایی کنند. همچنین این موارد را نیز می‌توان به قرارداد رحم جایگزین اضافه کرد.
ملیت کودک
این فرآیند کمی دشوار است و از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. والدین مورد نظر باید قبل از تولد نوزاد در مورد آن فکر کنند. اینکه کودک در هنگام تولد چه ملیتی داشته باشد اهمیت زیادی دارد چرا که روادید و ویزا و پاسپورت کودک با همین ملیت صادر میشود. مهم است که از پیش مدارک مورد نیاز این امر آماده شده باشد تا برای خروج از کشور و ورود به کشور خود مشکلی ایجاد نشود.
چالش‌های بعد از زایمان
هیچ کس نمیتواند این واقعیت را انکار کند که مادر جایگزین ممکن است نظر خود را در مورد تحویل دادن نوزاد به والدین مورد نظر تغییر دهد، چراکه ممکن است در دوران بارداری به کودک وابسته شده باشد. این موضوع میتواند کل فرآیند را خراب کند و باید از قبل در مورد آن فکر شده باشد. از طریق قرارداد رحم جایگزین، این مشکل با دقت برطرف خواهد شد. تعداد کمی از مادران جایگزین ممکن است بخواهند مقاومت کنند، اما اکثریت آنها میدانند که نمیتوانند چنین کارهایی را انجام دهند و باید کودک را به والدین تحویل دهند.
استفاده از آژانس
از آنجایی که این روش پیچیده و زمانبر است، اقدام عاقلانه این است که با همکاری با یک آژانس رحم جایگزین، یک قرارداد بین المللی رحم جایگزین نوشته شود. به همین دلیل است که بسیاری از والدین علاقهمند به انجام این فرآیند با همکاری آژانسها هستند. قبل از آن، والدین باید به دنبال نمایندگیهای قانونی در این زمینه باشند، در غیر این صورت ممکن است در نهایت با یک شرکت بی تجربه کار کنند و درگیر اعمال غیرقانونی شوند. عملکرد و خدمات در آژانسها متفاوت است و والدین باید با جستجو زیاد آژانسی که خدمات بهتری دارد را شناسایی کنند. والدین مورد نظر همچنین میتوانند با والدین دیگری که قبلا این فرآیند را طی کرده‌اند صحبت کنند و نظرات افراد دیگر درباره انجام این روش را مطالعه کنند. سوالات زیادی وجود دارد که والدین مورد نظر باید بپرسند و آژانسها باید پاسخهای خوبی ارائه دهند. این سوالات عبارتند از: هزینه کل فرایند چقدر می شود؟ چه مقدار هزینه باید جداگانه پرداخت شود؟ هزینه ثابت چیست؟ در صورت نیاز به اهدای تخمک یا اسپرم چه مبلغی باید پرداخت شود؟ هزینه مادر جایگزین چقدر است؟ چه نوع توافقی برای یک مادر جایگزین وجود دارد؟ اگر بارداری خوب پیش نرود والدین مورد نظر چه کاری می توانند انجام دهند؟ قانون سقط جنین چگونه است؟ آیا آژانس در صورت نیاز اهدا کننده تخمک یا اسپرم دارد؟ والدین میتوانند جنین منجمد خود را به کشور مورد نظر منتقل کنند؟ درصد موفقیت کلینیک چقدر است؟ در مورد روند انتخاب مادر جایگزین چه فاکتورهایی بررسی شده‌اند؟
نتیجه و پیشنهادات💫
در حقوق ایران، رحم اجاره‌ای به طور کلی به رسمیت شناخته نشده و با چالش‌های حقوقی و شرعی متعددی روبرو است. در این روش، زنی جنین حاصل از لقاح اسپرم و تخمک زوجین دیگری را در رحم خود حمل و زایمان می‌کند. در بعد حقوقی، مسائل مربوط به هویت، نسب، ارث و محرمیت از جمله مهمترین چالشها هستند.
چالش‌های حقوقی رحم اجاره‌ای:
هویت و نسب:
در ایران، نسب فرزند از طریق مادر و پدر بیولوژیکی تعیین میشود. در رحم اجاره‌ای، مادر ژنتیکی با مادر جنین تفاوت دارد و این موضوع میتواند در تعیین هویت و نسب فرزند ایجاد ابهام کند.
ارث:
با توجه به اینکه فرزند از طریق رحم اجاره‌ای متولد میشود، مسئله ارث و اینکه آیا فرزند از والدین بیولوژیکی یا از مادر جایگزین ارث می‌برد، مبهم است.
محرمیت:
مسئله محرمیت بین کودک و مادر جایگزین و همچنین سایر اعضای خانواده او نیز از چالش‌های حقوقی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
قرارداد رحم اجاره‌ای:
در صورت وجود قرارداد بین زوجین و مادر جایگزین، مسئله الزام‌آور بودن و شرایط فسخ قرارداد نیز از چالش‌های حقوقی است که باید مورد بررسی قرار گیرد.
قرارداد رحم اجاره ای نوع دوستانه
در این نوع رحم جایگزین، مادر جایگزین تنها به دلیل نوع دوستی این حرکت را انجام میدهد و هیچ هزینه ها دریافت نمی‌کند.
با توجه به غیرقانونی بودن پروسه رحم جایگزین در بسیاری از کشورها، افراد تمایل دارند برای انجام این عمل به کشورهای دیگر سفر کنند. علاوه بر این، در برخی کشورها، رحم اجاره‌ای به شدت تحت نظارت است و انجام این کار آسان نیست. فعالیت آژانسهای رحم جایگزین تجاری در این کشورها قانونی نیست. اینها دلایلی است که باعث میشود والدین قصد رفتن به کشورهای دیگری داشته باشند و شانس خود برای گسترش خانواده و داشتن فرزند را امتحان کنند. اما چالش‌های دیگری مانند قوانین مهاجرت و قوانین بین المللی با قرارداد رحم اجاره ای در خارج از کشور وجود دارد.
پیچیدگیهای قرارداد بین المللی رحم اجاره ای
جدای از مسائل اخلاقی و قانونی، قرارداد بین المللی رحم جایگزین پیچیدگیهای زیادی دارد که باید بررسی شوند. حقوق بین‌الملل خصوصی و حقوق اساسی که در زندگی انسان‌ها حیاتی تلقی می‌شوند، بخشی از این موضوعات هستند. این مسائل شامل تعیین نسب، حق فرزند، ملیت کودک، حق زندگی خانوادگی، تجارت بدن انسان و کالایی شدن کودک است. برای اکثر مردم اطلاع یافتن از قوانین حقوقی و سیستم پزشکی در کشورهای دیگر کار آسانی نیست. بنابراین باید از متخصصان مشورت گرفت. در حالی که رحم جایگزین تجاری در برخی کشورها قانونی است، اما این کشورها معمولا چارچوبهای قانونی و نظارتی ضعیفی دارند. بنابراین، ممکن است برای والدین مورد نظر گیج کننده باشد. شما به عنوان والدین مورد نظر باید توجه داشته باشید که مسئولیت هرگونه هزینه، حتی هزینه درمانهای غیرمنتظره پزشکی مانند زایمان زودرس یا سایر مشکلات مرتبط با مادر جایگزین بر عهده شماست. هر کشوری قوانین خاصی در مورد خروج از آن کشور دارد. بنابراین قبل از انتخاب کشور هدف با برخی از کارشناسان در مورد کشورهای قانونی برای رحم جایگزین صحبت کنید تا در هنگام خروج از کشور و انتقال کودک دچار مشکل نشوید. علاوه بر این، مسائل دیگری نیز وجود دارند. این احتمال وجود دارد که در برخی از کشورها استثمار و قاچاق زنان برای رحم جایگزین انجام شود و این اعمال غیرقانونی هستند. علاوه بر این، ممکن است حقوق کودکانی که از طریق رحم اجاره ای متولد می‌شوند رعایت نشود. به عنوان مثال، در برخی کشورها این کودکان گذرنامه یا مدارک سفر دریافت نمیکنند، در نتیجه نمیتوانند به کشور خود بروند. یا ملیت آنها به درستی ثبت نشده و میتواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. والدین باید اطمینان حاصل کنند که کشور هدف از قوانین و الزامات پیروی می‌کند. این موارد شامل الزامات ورود و خروج و مقررات داخلی مربوط به روش‌های رحم جایگزین است.
برخی از اطلاعات مورد نیاز والدین
برخی از والدین مورد نظر با شنیدن قوانین و مقررات سردرگم می‌شوند و نمیدانند که برای امضای قرارداد چه کاری باید انجام دهند. در این قسمت میخواهیم مواردی را برای راهنمایی آنها ذکر کنیم. والدین مورد نظر باید با دقت به قوانین کشور هدف نگاه کنند و این سوالات را پاسخ دهند: آیا رحم جایگزین در آن کشور قانونی است؟ اگر قانونی است، آیا افراد خارجی اجازه دارند این فرآیند را در آنجا انجام دهند؟ چه شرایطی وجود دارد و چه کسانی میتوانند قرارداد رحم جایگزین را امضا کنند؟ قابل اجرا بودن قرارداد رحم جایگزین سوال دیگری است. والد قانونی کیست و ملیت نوزاد چگونه تعیین میشود؟ هزینه فرآیند در این کشور چقدر است؟ آیا این کشور مسئول اسناد سفر نوزاد است؟
والدین قانونی چه کسانی هستند؟
هنگامی که رحم جایگزین در کشورهایی انجام میشود که این روش قانونی است، معمولا گواهی تولد به نام والدین مورد نظر، به عنوان والدین قانونی و بیولوژیکی صادر میشود. اما برخی فعالیتهای دیگر را نیز باید در نظر گرفت. به عنوان مثال، ممکن است کشور والدین، فرزند را نپذیرد و اسناد و شواهدی برای این امر نیاز داشته باشد. طبق قانون، مادر نوزاد کسی است که زایمان می‌کند، بدون توجه به اینکه مادر ژنتیکی چه کسی باشد. بنابراین در قرارداد رحم جایگزین باید ذکر شود که مادر بیولوژیک کیست و گواهی نوزاد به نام مادر صادر شده و نامی از مادر جایگزین نباشد. بر اساس قوانین کشورها، پدر فرزند، شوهر کسی است که فرزندی به دنیا میآورد. اگر مادر جایگزین متاهل باشد، شوهرش پدر فرزند در نظر گرفته میشود و اگر ازدواج نکرده باشد، پدر ژنتیکی نقش مهمی دارد. تا زمانی که نام پدر در توافق نامه رحم جایگزین باشد مشکلی در این مورد وجود ندارد.
مشکلات پس از تولد کودک💫
بیمه عدم وجود قانون خاص:
در حال حاضر، قانون خاصی در ایران برای رحم اجاره‌ای وجود ندارد و این موضوع باعث ایجاد ابهام و سردرگمی در مسائل حقوقی مرتبط با آن شده است.
راهکارهای پیشنهادی:
قانون‌گذاری:
تدوین قانون خاص برای تنظیم رحم اجاره‌ای با در نظر گرفتن مسائل حقوقی و شرعی مربوطه.
تدوین قرارداد:
در صورت وجود قرارداد بین زوجین و مادر جایگزین، باید قرارداد به گونه‌ای تنظیم شود که حقوق طرفین در آن به طور کامل رعایت شود.
استفاده از نظر مراجع تقلید:
با توجه به تفاوت نظرات مراجع تقلید در خصوص رحم اجاره‌ای، باید نظر مرجع تقلید خاص هر فرد در این زمینه مورد توجه قرار گیرد.
به طور کلی، رحم اجاره‌ای در ایران با چالش‌های حقوقی
قرارداد رحم جایگزین، تحت عناوین مختلفی از قبیل قرارداد رحم جایگزین،
قرارداد مادر جانشین، قرارداد اجاره رحم، بارداری قراردادی و… مصطلح شده است
که از نظر راقم این سطور، عنوان قرارداد رحم جایگزین ارجح است. تاکنون
نسبت به جانشینی در بارداری از سوی مقنن ایرانی قانونی که اختصاصاً به این
موضوع پرداخته باشد و چگونگی آن را تبیین و تصویب کرده باشد، به منصه ظهور
نرسیده است. با عنایت به مباحث مارالذکر و اهمیت موضوع، شایسته است مقنن
با وضع قوانینی این قرارداد را به یک نهاد حقوقی با مقررات و شرایط جامع و
منطبق با مقتضیات جامعه و عدالت بدل نماید.
از لحاظ ماهیت، این قرارداد در قالب عقود معین مثل اجاره و عاریه توجیه پذیر
نیست و بر اساس م۱۱. ق.م میتواند مقبول واقع شود، معالوصف مبرهن است که
تمام آثار قرارداد بر اساس اراده طرفین نمیتواند معین شود و بعضی از آثار قهری
بر آن مترتب خواهد شد. مهمترین این آثار، قرابت و نسب حاصل از قرارداد
است که به صورت قهری و غیرارادی حاصل میشود. مضافاً بر اینکه این قرارداد
بایستی علیوه بر شرایط عمومی قراردادها واجد شرایط خاصی باشد که تفصیل
آنها از حوصله این مقاله خارج است. النهایه اینکه اعتقاد به این امر که ماهیت قرارداد رحم جایگزین نوعی قرارداد خصوصی است، به معنای عدم استفاده از عقد
صلح برای جانشینی در بارداری نیست
.
فهرست منابع
الف: فارسی:
آذین، سید محمد.)۱۹۳۱(. تعهدات متقابل اطراف قرارداد حمل جایگزین ساده، چکیده مقاالت
کنگره سالیانه اخالق و حقوق باروری، چالشها و راهکارهای رحم جایگزین، تهران: -۱۴
11دیماه، پژوهشگاه رویان.
آرامش، کیارش.)۱۹۳۱(. که نامی بهتر از اینت ندانم، چکیده مقاالت کنگره سالیانه اخالق و حقوق
باروری، چالشها و راهکارهای رحم جایگزین، تهران: ۱۱-۱۴دیماه، پژوهشگاه رویان.
آیتی، محمدرضا؛ راسخ، محمد.)۱۹۳۱(. نسب فرزند متولد از رحم جایگزین، چکیده مقاالت کنگره
سالیانه اخالق و حقوق باروری، چالشها و راهکارهای رحم جایگزین، تهران: ۱۱-۱۴دیماه،
پژوهشگاه رویان.
پوررحیمی، محمد؛ مصدق، رحیم.)۱۹۳۱(. بیمه پوشش هزینه رحم جایگزین در درمان نازایی و
ناباروری زوجین، چکیده مقاالت کنگره سالیانه اخالق و حقوق باروری، چالشها و
راهکارهای رحم جایگزین، تهران: ۱۱-۱۴دیماه، پژوهشگاه رویان.
جعفرزاده، میرقاسم.)۱۹۸۸(. وضعیت فقهی و حقوقی استفاده از رحم اجنبی جانشین یا
»Surrogacy». بولتن تولید مثل و نازایی. پژوهشکده بیولوژی و بیوتکنولوژی تولید مثل
و نازایی جهاد دانشگاهی. شماره .۱۸
جمعی از نویسندگان.)۱۹۸۱(. رحم جایگزین )مجموعه مقاالت(. چاپ اول. تهران: انتشارات
پژوهشکده ابن سینا و سمت.
ذاکر حسین، محمد هادی.)۱۹۳۱(. کرامتمندسازی فرآیند جایگزینی رحم، چکیده مقاالت کنگره
سالیانه اخالق و حقوق باروری، چالشها و راهکارهای رحم جایگزین، تهران: ۱۱-۱۴دیماه،
نظری توکلی، سعید؛ کراچیان ثانی، فاطمه.)۱۹۳۱(. سود گرایی اخالقی و بررسی روایی استفاده از
رحم جایگزین بر اساس آن، چکیده مقاالت کنگره سالیانه اخالق و حقوق باروری، چالشها
و راهکارهای رحم جایگزین، تهران: ۱۱-۱۴دیماه، پژوهشگاه رویان.
وثوق، احمد؛ ایزدیار، نسرین؛ احمدی، زهرا.)۱۹۳۱(. گزارش عملکرد مرکز درمان ناباروری رویان
در موضوع رحم جایگزین، چکیده مقاالت کنگره سالیانه اخالق و حقوق باروری، چالشها و
راهکارهای رحم جایگزین، تهران: ۱۱-۱۴دیماه، پژوهشگاه رویان.
ب: عربی:
الجمیلی، اسعدعبید .)۱۴۹۱(. الخطاء فی المسؤولیه الطبیه المدنیه. الطبعه الاولی. عمان: دارالثقافه للنّشر و
التّوزیع.
حمزه، هانی.)۲۱۱۱(. اجاره الا رحام بین الشریعه و القانون. بیروت: لبنان، جامعه بیروت العربیه.
الحیاری، احمدحسن .)۱۴۲۳(. المسؤولیه المدنیه للطبیب. الطبعه الاولی. عمان: دارالثقافه للنشر والتوزیع.