براساس برآوردهای محققان کشور در صورت وقوع زلزله در تهران بزرگای آن بین ۶.۹ تا ۷.۱ ریشتر خواهد بود و این زلزله تخریب ۵۰۰ هزار واحد مسکونی و کشته شدن ۲۵۰ هزار نفر را در پی خواهد داشت.
دکتر نعمت حسنی رییس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی گفت: از دست رفتن جان حتی یک نفر در حوادثی چون زلزله برای ما بسیار مهم است ولی واقعیتی که باید در مدیریت زلزله در نظر گرفته شود این است که در مدیریت بحران بر اساس سناریوهایی که نوشته می‌شود برآورد خواهد شد که چه تعداد واحد مسکونی به طور کامل تخریب می‌شوند، چه تعداد واحد مسکونی خراب خواهد شد، چه تعداد جان خود را از دست خواهند داد و یا چه تعداد مجرح و بی‌خانمان می‌شوند.
وی با بیان اینکه اعداد به دست آمده از این برآوردها برای ایجاد آمادگی در برابر زلزلزله قابل استفاده است، یادآور شد: بر اساس همین سناریوها، پیش‌بینی ما این است که اگر در تهران زلزله‌ای رخ دهد بزرگای آن بین ۶.۹ تا ۷.۱ ریشتر است و شتابی که در مناطق مختلف تهران ایجاد می‌کند به ۶ دهم شتاب ثقل یا ۶۰۰ سانتی‌متر بر مجذور ثانیه می‌رسد.
حسنی با تاکید بر اینکه در زلزله تهران برآورد می‌شود حدود ۵۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب خواهند شد، ادامه داد: در سال ۲۰۰۰ محققان ژاپنی برآورد کردند در این زلزله ۳۸۰ تا ۴۰۰ هزار نفر جان خود را از دست خواهند داد ولی در مطالعات دیگری که ما در این زمینه انجام دادیم میزان تلفات ۲۵۰ هزار نفر برآورد شد به این معنا که در یک زلزله‌ای به بزرگای ۶.۹ انتظار داریم ۲۵۰ هزار نفر کشته شوند.
حسنی اضافه کرد: از این رو در مدیریت بحران تاکید بر کاهش میزان خرابی‌های ناشی از زلزله است.
تشریح وضعیت لرزه‌خیزی ایران
رییس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در ایران ۳ منطقه کوهستانی “زاگرس”، “البرز” و “کپه داغ” وجود دارد، توضیح داد: منطقه زاگرس سلسله شامل جبال زاگرس است که از جنوب شرقی آغاز و به شمال غربی کشیده می‌شود. سلسله کوه‌های البرز نیز دارای جهت شرقی- غربی است و در مرکز و بیابان‌های کشور نیز مجموع کوه‌های کپه داغ است که آتشفشان “تفتان” شاخص‌ترین کوه موجود در این منطقه به شمار می‌رود.
این محقق زلزله با تاکید بر اینکه اکثر زمین‌لرزه‌های کشور در این ۳ منطقه رخ می‌دهد، ادامه داد: از این رو از نظر تکنوتیکی، در منطقه “زاگرس”، ایران بر روی صفحه اروپا و آسیا قرار دارد و صفحه آفریقا که عربستان نیز بر روی آن واقع شده است، در هر سال ۲ سانتی‌متر و نیم بر خلاف جهت عقربه ساعت می‌چرخد و به صفحه اروپا و آسیا فشار وارد می‌کند که این امر موجب تشکیل کوه‌های زاگرس شده است ضمن آنکه منطقه ما تحت همین فشار است.
حسنی با بیان اینکه به نظر می‌رسد زلزله ۲۱ آبان ماه کرمانشاه نیز در مرز همین صفحات ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: بزرگای این زلزله ۷.۳ ریشتر و از نوع زلزله‌های “داخل خاکی” و یکی از قوی‌ترین زلزله‌ها به شمار می‌رود.
به گفته وی زلزله‌هایی به این اندازه در ایران در “منجیل” به ثبت رسیده ضمن آنکه زلزله کوبه ژاپن نیز به بزرگای ۷.۳ ریشتر بوده است.
حسنی با تاکید بر اینکه معمولا زلزله‌ها بیش از ۷.۵ ریشتر زلزله‌های داخل اقیانوس است، اظهار کرد: زلزله ۹ ریشتر ژاپن زلزله‌ای بوده که در داخل اقیانوس رخ داده است که به آن سونامی گفته می‌شود و زلزله درون خاکی با بزرگای ۷.۳ ریشتر به معنای انفجار حدود ۷۰۰ بمب اتمی هیروشیما در عمق ۲۳ کیلومتر زمین است.
وی با بیان اینکه زلزله کرمانشاه یکی از قوی‌ترین زلزله‌هایی است که ایران تجربه کرده است، اضافه کرد: علاوه بر آن شتابی که ایستگاه‌هایی که از سوی دستگاه‌های شتاب‌نگار کشور به ثبت رسانده‌اند در حدود ۶۸۲ سانتی‌متر بر مجذور ثانبه بوده است به این معنی که اگر شتاب ثقل که ۹۸۰ سانتی‌متر بر مجذور ثانیه است این شتاب معادل ۷۰ درصد شتاب ثقل زمین بوده باشد.
حسنی با بیان اینکه شتاب زلزله کرمانشاه بسیار زیاد بوده است، افزود: در برآوردهای ما شتاب زلزله ۶دهم G (۶۰۰ سانتی‌متر بر مجذور ثانیه)است و وقتی میزان خرابی‌های روستاها و شهرستان سرپل ذهاب را با این مقیاس شتاب ارزیابی می‌کنیم مشاهده می‌شود که هر چند که از دست دادن جان انسان‌ها بسیار باعث تاسف است و خانه‌های زیادی تخریب شد ولی انتظار می‌رفت میزان خسارات از این هم بیشتر باشد.
تلاش برای تولید خانه‌های پیش‌ساخته
این محقق با اشاره به نحوه اسکان زلزله‌زده‌ها در کشور ژاپن، گفت: این خانه‌ها گنبدی شکل ساخته می‌شوند و در زلزله اخیر کرمانشاه تلاش شد تا این خانه‌ها به کشور وارد شود.
حسنی با تاکید بر اینکه از زمان خرید تا ارسال آن به کشور به یک ماه زمان نیاز است، ادامه داد: سازمان مدیریت بحران در تلاش است که این خانه‌ها به ایران وارد شود ولی ما در تلاش هستیم تا در این زمینه تحقیقاتی اجرایی شود. به گونه‌ای که از این خانه‌ها بازدید شود و مراکز تحقیقات ایران آن را در کشور تولید کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی از آغاز مذاکرات ایران و ژاپن در این زمینه خبر داد و گفت: در تلاش هستیم تا با شرکت تولید کننده این خانه‌ها مذاکراتی انجام دهیم.
وی بهترین روش تولید این خانه‌ها را تولید آن در داخل کشور دانست و اضافه کرد: محققان ایرانی در ساخت این نوع سازه‌ها توانمند هستند و ما با دریافت لاینس، می‌توانیم اقدام به تولید آن در داخل کشور کنیم.
شایعات منتشر شده در فضای مجازی
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به عکس‌های منتشر شده در فضای مجازی در خصوص میزان تخریب مسکن مهر، با تاکید بر اینکه اسکلت این سازه‌ها در این شتاب پابرجا مانده‌اند، توضیح داد: یک سوم هزینه‌های ساخت یک ساختمان مربوط به اسکلت و دو سوم دیگر هزینه‌ها مربوط به نازک کاری(نما، سنگ، سرامیک) است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که مسکن مهر اسکلت خوبی دارد و مشکل اصلی در نازک‌کاری است.
حسنی با بیان اینکه در اکثر مسکن مهر به دلیل کمبود اعتبارات دارای نمای رنگ است، خاطرنشان کرد: مشکل این سازه‌ها در خوب اجرا نشدن نما است که این امر به سیاست‌های ما بر می‌گردد که یک پیمانکار را مجبور می‌کنیم تا با کاهش هزینه‌ها پروژه را اجرا کند و آن پیمانکار هم با مصالح ارزان ادامه فعالیت می‌دهد.
این محقق با تاکید بر اینکه اسکلت برجای مانده از مسکن مهر از یک زلزله بسیار قوی باقی مانده است، گفت: تصاویری که در سایت‌های رسمی از مسکن مهم سرپل ذهاب منتشر شده نشان داد که این سازه‌ها از نظر نما ضعیف بوده است.
وی یادآور شد: زلزله کرمانشاه بسیار شدید بوده ولی بررسی آمارها نشان می‌دهد میزان خرابی‌ها و کشته شده‌ها از آن چیزی که انتظار می‌رفت کمتر بوده است.
مدیریت بحران
حسنی با اشاره به وضعیت امداد و نجات در رخدادهای لرزه‌ای اظهار کرد: معمولا پس از زلزله‌هایی که در زمستان رخ می‌دهد اسکان مشکل‌تر است و این وضعیت در همه جای دنیا یکسان است ولی تجربه جهانی نشان می‌دهد که در مواقع زمین‌لرزه همسایگان و مردم همان منطقه ناجی یکدیگر می‌شوند.
وی در عین حال با تاکید بر اینکه کمک‌های داوطلبانه به زلزله‌زدگان باید دارای تشکیلات خاصی باشد، ادامه داد: در غیر اینصورت بردن کمک‌های داوطلبانه به منطقه از سوی هر فرد منجر به سردرگمی و توزیع نامتوازن کمک‌ها به نیازمندان خواهد شد.
رییس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی اضافه کرد: کمک‌هایی که تاکنون به مناطق زلزله‌زده صورت گرفته با اشل‌های جهانی برابری می‌کند.
انتظار رخدد ۲ زلزله در منطقه زاگرس
حسنی با تاکید براینکه زلزله‌های کمتر از پنج ریشتر در کشور به طور متناسب در حال رخ دادن است، گفت: زلزله بیش از ۵.۵ دارای قدرت زیادی است به گونه‌ای که قدرت زلزله ۶.۵ ۳۳ برابر قدرت زلزله ۵.۵ ریشتر است و قدرت زلزله ۷.۵ ریشتر ۳۳ برابر زلزله ۶.۵ ریشتر است از این رو زلزله‌های بیشتر از ۵.۵ معمولا با تلفات همراه هستند.
وی اضافه کرد: تجربه نشان داده است که هر ۱۲ تا ۱۴ سال یک زلزله بزرگ در ایران رخ داده است که نمونه آن زلزله بم است ولی آمارهای اخیر نشان می‌دهد که از تلفات ۳۵ هزار تا ۴۰ هزار نفر زلزله‌های منجیل و طبس خبری نیست؛ چون در مسکن روستایی تاحدودی مقاوم سازی شده است و در سازه‌ها نیز از آجر و اسکلت و بتن استفاده شد و این امر موجب شد تا میزان تلفات کاهش یابد.
این محقق با تاکید بر اینکه ما هر دو تا ۳ سال در این مناطق باید منتظر زلزله‌های بزرگ باشیم ادامه داد: مراکز تحقیقات کشور نیز اطلاعات زیادی در این زمینه منتشر می‌کنند.
وی در خصوص زلزله‌های زیاد ثبت شده در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: هرچه رخدادهای لرزه‌ای بیشتر صورت گیرد بهتر است چون قدرت زمین‌لرزه کاهش خواهد یافت.
حسنی در پاسخ به این سوال که آیا زلزله کرمانشاه امکان تحریک سایر گسل‌ها در این پهنه را خواهد داشت یا خیر توضیح داد: این امکان وجود دارد که تحرک یک گسل موجب تحریک دو گسل دیگر شود.
دکتر نعمت حسنی، رییس دانشکده عمران دانشگاه شهید بهشتی سال گذشته موفق به کسب نشان افتخار «خورشید تابان» و «انوار زرین به همراه نقش گل» به دلیل اجرای پروژه‌های تحقیقاتی مشترک بین ژاپن و ایران، گسترش تبادلات تحقیقاتی میان دو کشور، توسعه همکاری‌ها بین شرکت‌های ژاپنی و ایرانی و همچنین توسعه تحقیقات مهندسی زلزله شد.
دکتر حسنی در سال ۱۳۳۸ در تهران متولد شد و در سال ۱۳۷۳ با استفاده از بورس تحصیلی دولت ژاپن برای ادامه تحصیل به این کشور سفر کرد. در سال ۱۳۷۴ و در زمان تحصیل وی در مقطع دکتری در دانشگاه «کوبه» ژاپن، زمین‌لرزه بزرگ «هانشین» در کوبه رخ داد.
علی‌رغم وقوع این زمین‌لرزه بزرگ وی در کوبه ماند و در سال ۱۳۷۶ موفق به دریافت مدرک دکتری از دانشگاه کوبه شد. بعد از عزیمت به ایران، به دعوت دانشگاه کوبه مجددا به ژاپن سفر کرد و به عنوان استادیار در دانشگاه کوبه به تدریس پرداخت.
وی بر اساس تجربیاتی که از زلزله کوبه کسب کرده بود، کتاب ارزشمند «ژاپن چگونه ژاپن شد» را به نگارش درآورد.
دکتر حسنی در حال حاضر دانشیار دانشگاه شهید بهشتی است و در سمت ریاست دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی مشغول به فعالیت است.
وی دارای ۱۱ کتاب تالیفی، بیش از ۸ مقاله ISI به انگلیسی، ۱۵ مقاله علمی- پژوهشی، ۵۰ مقاله به زبان‌های فارسی، انگلیسی و ژاپنی در مجلات و کنفرانس‌های خارجی و داخلی و بیش از ۳۰ پروژه تحقیقاتی است./ایسنا