گسترش صنایع تبدیلی حول محوریت محصول برنج موجب رونق اقتصادی استان و اشتغال پایدار خواهد شد / فن بازار فرصتی برای پیوند تولید کنندگان علم و فناوری و سرمایه گذاران

عصرکاسپین، اختصاصی :نخستین نمایشگاه ملی تخصصی فن بازار برنج و صنایع وابسته از ۱۸ لغایت ۲۱ اردیبهشت ماه جاری در منطقه آزاد انزلی برگزار می شود . به جهت اهمیت برپایی این نمایشگاه گفتگویی انجام دادیم با دکتر ” مجید متقی طلب ” رییس پارک علم و فناوری استان گیلان واهداف برپایی این نمایشگاه را از ایشان جویا شدیم که در ادامه می خوانید :

 

1. در خصوص مفهوم فن بازار برای مخاطبان ما توضیح دهید .

 

فن بازار نامی ترکیبی از فن و بازار است ، همانطور که می دانیم همه ی اشیاء ، کالا و خدمات برای اینکه بتوانند مخاطبان خود را جلب و پیدا کنند باید در فضا و مکانی آن محصول و خدمات خود را ارایه کنند و آن فضا به اصطلاح بازار نامیده می شود. بازار محل آشنایی و ارزیابی از محصول و خدماتی است که عرضه می شوند. و در اصطلاح عموم نیز این فضا بازار نامیده می شود .

از نیم قرن پیش که پارک علم و فناوری راه اندازی شد و  فعالیت های خود را آغاز کرد این مساله مطرح گردید که اگر فناوری و خدمت دانش بنیانی داشته باشیم باید این فناوری و خدمت به مشتریان ارایه شود و این ارایه تحت عنوان TechMart بیان شد و در کشور ما نیز این عبارت با کلمه ی “فن بازار” ترجمه شد که معادل همان نام است .

در سالهای قبل در کشور فعالیت های محدودی در خصوص فن بازار صورت گرفته بود و مراکزی را تحت عنوان ارایه محصولات فناورانه و دانش بنیان دایر کرده بودند ، در سال ۹۰ ،پارک علم و فناوری گیلان طرحی را به وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری پیشنهاد داد که در استان گیلان ، فن بازار ایجاد شود و این طرح و پروپوزال به صورت استانی مطرح شده بود ، در آن زمان مسوولین وزارت علوم از این ایده استقبال کردند و از ما خواستند که چنین طرحی در کشور و به صورت ملی انجام شود ، شاید آن زمان ، فن بازار را با کمی استرس و دلهره آغاز کردیم اما اکنون پس از گذشت چند سال ، فن بازار در هفته پژوهش با پیگیری  پارک علم و فناوری گیلان در محل نمایشگاههای بین المللی تهران برگزار می شود و مسوولیت آن با گیلان است .

در فن بازار تهران در سال ۹۶ ، بالغ بر ۲۰۹ میلیارد تومان قرارداد منعقد شد و این رقم در تاریخ علم و فناوری کشور بی سابقه بوده و این روند طی شش سال متوالی برگزاری فن روند افزایشی داشته است.

فن بازار دو وجه دارد یک وجه فیزیکی و دیگری وجه مجازی، وجه فیزیکی همان برپایی نمایشگاه در هفته ی پژوهش است و برای وجه مجازی نیز سامانه ای تعریف شده است تا کسانی که می خواهند فناوری را ارایه کنند به این سامانه ای که بر اساس استانداردهای روز دنیا طراحی شده ، مراجعه می کنند و مطابق استاندارد خاصی فناوری ارایه شده توسط متقاضیان ممیزی می شود و وزارت علوم نیز پذیرفته است که بر اساس استاندارد مربوطه از سوی پارک علوم و فناوری گیلان به آن متقاضیان گواهی نامه صادر شود . کل فناوری های کشور در این بانک اطلاعاتی در گیلان ثبت می شود .به جهت فعالیت های خوبی که در این راستا صورت گرفت ما بر آن شدیم که نمایشگاه فن بازار را بیش از یک بار در سال برگزار کنیم و نمایشگاههای مزبور را به صورت منطقه ای و در جهت موضوعات تخصصی همان مناطق مورد نظر برگزار کنیم به عنوان مثال در حال حاضر پارک علم و فناوری استان قم برگزاری فن بازار علوم انسانی و فعالیت های فرهنگی را به دبیرخانه پیشنهاد داده است که ان‌شاءالله این فن بازار بزودی برگزار می شود .

 

2. نخستین نمایشگاه ملی تخصصی و فن بازار برنج و صنایع وابسته با چه هدفی شکل گرفته است ؟

پارک علم و فناوری گیلان مجری طرح خوشه صنعتی برنج و ادوات شالیکوبی و … است که مسوولیت اجرای آن بر عهده پارک علم و فناوری گیلان به صورت مشترک با شرکت شهرک های صنعتی می باشد . هدف ما پرداختن به موضوعات تخصصی اولویت‌دار بود و هر منطقه با مناطق دیگر از نظر موضوعات اولیت‌دار متفاوت است . در شمال کشور ، برنج یک محصول استراتژیک است ، برنج یکی از غلات مهم محسوب می شود و مردم ما از نظر غذایی به دو غله یعنی برنج و گندم وابسته هستند و برنج سبد اصلی خوراک روزانه آنها را تشکیل می دهد . محصول برنج عمدتا در سه استان گیلان ، مازندران و گلستان تولید می شود و زحمات اصلی در خصوص برنج بر عهده ی کشاورزان این مناطق می باشد و تمام حرف ما این بود که چرا برنجی که زحمات آن از کاشت تا برداشت به عهده ی کشاورزان است با قیمت ناچیز فروخته می شود و پس از آن هیچ سازمانی وجود ندارد که بتواند این روند را به صورت سیستمی هدایت کند ؟ ذهنیت ما این بود که باید منافع این محصول برای کشاورزان و مردم استانهای تولید کننده باقی بماند . بر اساس همین تفکر به فکر برگزاری نمایشگاهی تخصصی افتادیم که در آن هم تولید کنندگان برنج و هم تامین کنندگان و فعالان بخش های مختلف از فرآورده های جانبی گرفته تا صنایع وابسته به برنج حضور داشته باشند .

فن بازار چند محور دارد ، عرضه محصول یا خدمت ، متقاضیان ، سرمایه گذاران و Technology Matchmaker  یا پیوند دهندگان این محورها به هم که این نقش به عهده ی پارک علم و فناوری گیلان بوده و سه محور عرضه کنندگان ، متقاضیان و سرمایه گذاران خارج از مجموعه قرار دارند . در این بازار تمام اجزای آن فراهم است .

در نمایشگاه فن بازار برنج که برای نخستین بار در گیلان برگزارمی شود از همه تولید کنندگان و صنایع وابسته و شرکت هایی که در این حوزه فعال هستند دعوت کردیم تا در این نمایشگاه شرکت کنند .

بر اساس مطالعاتی که در طول چند سال گذشته در پارک علم و فناوری گیلان انجام شد به این نتیجه رسیدیم که برنج سفید تنها یک محصول از برنج است ، پوسته ، سبوس و کاه برنج ارزش دارد و نباید از بین برود ،دانش فنی آن را تنظیم کردیم که این دانش و فناوری در فن بازار ارایه خواهیم کرد . می توان از محصول برنج ارزش افزوده ای برای کشاورز ایجاد کرد تا این زراعت برای کشاورز مقرون به صرفه باشد . متاسفانه در حال حاضر اگر به مناطق مختلف گیلان سفر کنید مشاهده خواهید کرد که بسیاری از زمین های زراعی برای فروش گذاشته شده است و این مقوله ی خطرناکی است چون یکی از چالش های بزرگ قرن ۲۱ ، چالش غذاست ، اگر نتوانیم غذای کشور خود را تامین کنیم و وابسته به کشورهای دیگر باشیم در آینده مشکل ساز خواهد بود .زمانی می توانیم از بحرانهایی که توسط برخی قدرت ها برای کشور ایران ایجاد می کنند عبور کنیم که بتوانیم تولید خود را به میزان زیادی افزایش دهیم و نیاز کشور را تولید کنیم و برپایی نمایشگاه فن بازار در سال ۹۷ در راستای حمایت از موضوع  کالای ایرانی است و هدف تحرکی در این حوزه بود که به اقدامات عملیاتی و اجرایی منجر شود .

 

3. نقش فناوری در ایجاد صنایع تبدیلی کشاورزی را تا چه حد موثر می دانید ؟

صنایع تبدیلی مبتنی بر فناوری است . فناوری هایی وجود دارد که به اصطلاح به آنها ” فناوری های صنعت ساز ” گفته می شود . طرح های دانش بنیانی وجود داشته اند که در پی آنها صنعتی به وجود آمده و سپس اشتغالزایی و اشتغال پایداری را موجب شده اند .

پارک علم و فناوری گیلان تمام دانش فنی که در زمینه ی صنایع تبدیلی برنج وجود دارد را مورد مطالعه قرار داد  که این مطالعات دردو جلد کتاب گرد آوری شد و از بین آن مطالعات چند نمونه به صورت پایلوت اجرا شد . به عنوان مثال از پوسته ی برنج می توان ماده ای نسوز تولید کرد که از آن ماده برای ساخت بلوک های نسوز در کوره های نسوز با حرارت ۱۴۰۰ استفاده کرد و یا از پوسته برنج ، پولیش تهیه کرد که هم اکنون به کشور وارد می شود . اگر می گوییم حمایت از کالای ایرانی باید از این موارد بهره بگیریم . ماده ی اولیه این صنعت به میزان زیادی در استان موجود است و دانش فنی آن نیز وجود دارد و مصرف کنندگان آن نیز در صنایع مختلف به این ماده نیاز دارند . هر کدام از مواردی که بیان شد می تواند به یک کارخانه تولیدی تبدیل شود .

روغن سبوس برنج ماده ی با ارزشی است و خاص استفاده برای بیماران قلبی محسوب می شود و قیمت بالایی دارد که در حال حاضر به کشور وارد می شود . همچنین برای ساخت کرم های ضد چروک می توان از این ماده بهره برد . حدود ۴۰ نوع محصول ازپسماندهای برنج می توان تولید کرد .

در پایان شهریور ماه ، همه ساله پس از برداشت برنج ، شهروندان با دغدغه سوزاندن کاه برنج مواجه هستند که آلودگی هوا را نیز موجب می شود اما از همین کاه می توان سلولز تولید کرد که برای دستمال کاغذی و کاغذ از فرآوردهای آن است و بدین ترتیب از قطع درختان نیز جلوگیری می شود .

تا زمانی که دانش های اینچنینی را نداشته باشید این دانش تبدیل به فناوری نخواهد شد و فناوری نیز به صنعت تبدیل نمی شود . یکی از پتانسیل های بسیار خوب استان گیلان کشاورزی است واگر بخواهیم صنعت گیلان را نیز در راستای کشاورزی هدایت  کنیم بسیار موفق خواهیم شد . چای ، زیتون ، توتون ، برنج ، بادام زمینی و … از محصولات کشاورزی گیلان هستند اگر بخواهیم صنایع وابسته به این محصولات را تقویت  کنیم این صنایع استان را تامین خواهند کرد و می توانیم با این صنایع اشتغال به وجود آوریم و البته ساز و کارهای آن را نیز باید ایجاد کنیم .

در حال حاضر در استان موجی در خصوص پرداختن به مقوله ی گردشگری وجود دارد که البته در بحث توریسم کشاورزی نیز می توان فعالیت کرد . برداشت و خرمن برنج آیین های سنتی دارد که برای بسیاری از افراد جذاب است و می توان از این آیین ها ، در حوزه گردشگری بهره برد . در نمایشگاه فن بازار برنج از اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری نیز درخواست کردیم که غرفه ای را به کل محصولات صنایع دستی از قبیل حصیر ، سبد و … که از قدیم الایام از محصول برنج در گیلان تولید می شود اختصاص دهند .

سرمایه گذارانی که در مقوله صنایع دانش بنیان اقدام به سرمایه گذاری کنند به عنوان ” سرمایه گذاران خطر پذیر ” نام برده می شوند و البته در استاندارد بین المللی بر این عقیده هستند که اگر از هر ده سرمایه گذاری حتی اگر یک مورد به ثمر برسد ، برد اتفاق افتاده است اما متاسفانه اینجا هنوز چنین چیزی به درستی تبیین و است سرمایه گذاران آنچنان به فکر  طرح های با پایه ی دانش نیستند .

 

4. چه تعداد شرکت های دانش بنیان با محوریت کشاورزی و خصوصا برنج درگیلان وجود دارند ؟

اگر به صورت تک منظوره به شرکت های فناور با محوریت کشاورزی نگاه کنیم شاید در صد بالایی  نباشند اما حوزه ی شرکت های فناوری ، بین رشته ای است و همه به هم متصل هستند اگر با این منظر به شرکت های فناور نگاه کنیم تعداد زیادی از شرکت های فناوری وجود دارد که در بخش های مختلف اعم از مجازی ومعرفی محصولات کشاورزی مشغول به فعالیت هستند ، یا در بخش ادوات کشاورزی فعال هستند .  اگر کشاورزی را به صورت جامع بنگریم فناوری های متنوع و متفاوتی وجود دارند که به تناسب آنها شرکت های وابسته نیز مشغول به فعالیت هستند .

 

5. ایجاد صنایع تبدیلی تا چه اندازه در استان گیلان ضرورت دارد و چه نقشی در رونق اقتصادی استان خواهد داشت ؟

 

برای اینکه فعالیتی اقتصادی ، منطقی و توجیه پذیر باشد باید از تمامی ابعاد آن قضیه بهره برداری شود . به عنوان کسانی که در گیلان زندگی می کنیم و زاده‌ی این استان هستیم و از گذشته شاهد آن هستیم فقط دانه سفید برنج استفاده می شود و بقیه ی این محصول، تحت عنوان ضایعات نامیده می شود. بنده مخالف کلمه ی ضایعات هستم چون چیزی به عنوان ضایعات اصلا وجود ندارد . باید بر روی تمامی مراحل این محصول کار کنیم . کاشت ، داشت و برداشت مراحل اولیه ی تولید محصول برنج است که نیازمند اسلوب صحیح علمی می باشد .

میزان مصرف سالانه برنج در کشور سه میلیون تن است که دو میلیون تن آن در کشور تولید می شود و بقیه از طریق واردات برنج تامین می‌گردد در صورتیکه اگر در انتخاب رقم و  واریته از دستاورد های محققان و متولیان بهره گرفته شود. تولید برنج از میزان محصول برنج در هکتار افزایش بیشتری خواهد داشت . در حال حاضر میزان برداشت برنج در هر هکتار چیزی در حدود ۴ تن است اما می توان این میزان برداشت را به ۱۰ تن رساند و ارقامی  از برنج وجود دارد که تولید آن در هر هکتار بالاست ، پس این موضوع نشان می دهد که هنوز در خصوص کاشت محصول برنج نیازمند اقدامات بیشتری هستیم . در زمینه مسایل ترویجی نیز باید دست اندرکاران این بخش به طور جدی موارد مرتبط بصورت مستمر برنامه ریزی و اجرایی نمایند که ابتدا این حوزه در حیطه ی وظایف ما در پارک علم و فناوری نیست . در خصوص برداشت برنج ، استفاده از کمباین ها چند سالی است که باب شده است و چون برنج پس از برداشت به میزان لازم خشک نشده است درصد خرد شدن برنج و شکسته شدن آن بسیار زیاد است پس باید خشک کن های مناسب و شیوه های جدید برای این مقوله به کار گیریم .

در زمینه ی مصرف برنج ، تنها در خصوص برنج سفید نباید فعالیت کنیم بلکه باید به دنبال سایر محصولات نظیر برنج قهوه ای و محصولات غنی و فانتزی باشیم که ارزش صادراتی داشته باشد . پسماندهای برنج یا محصولات فرعی برنج را باید تبدیل کنیم .

یکی از دغدغه های مصرف کنندگان برنج این است که محصول برنج مرغوبی را خریداری کنند پس بحث استاندارد سازی دراین زمینه حایز اهمیت است . برنج تراریخته و هر نوع از اقلام برنج نظیر برنج صدری ، هاشمی و … باید بر روی بسته بندی آن ذکر شود . خریدار با دیدن مهر و استاندارد بسته به محصول اطمینان پیدا می کند که هم اکنون جای این بحث در بازار برنج خالی است .

 

در مورد فرآوری های جانبی باید طوری در استان گیلان ساماندهی و مدیریت شود که حتی یک پر کاه برنج سوزانده نشود و این محصول برای کارخانه ی تولید سلولز ارسال تا برای محصولات مختلف مانند تولید کاغذ ، استفاده شود. فناوری تولید سلولز از کاه در شرکت فناوران یکتا خزر از شرکت های مستقر در پارک علم و فناوری گیلان است ، راه اندازی شده و تمام تکنولوژی کارخانه مذکور کاملا در کشور و به دست متخصصان داخلی و با دانش فنی داخلی بوسیله شرکت فناوران راستین طراحی و اجرا شده است و این فناوری در سایر نقاط گیلان نیز می تواند گسترش یابد .

 

و اما سخن پایانی شما …

درخواست ما از مسوولین این است که از شرکت ها و کارخانجات دانش بنیان حمایت کنند .همچنین از جراید و صدا و سیما نیز تقاضا دارم که در خصوص بحث اطلاع رسانی مقولات علمی ، فناوری و موضوعات دانش بنیان ما را یاری کنند . مسوولین نیز باید آگاه باشند که اگر بخواهیم از کالای ایرانی حمایت کنیم باید کالاها و محصولات دارای کیفیت باشند و قیمت آنها قابل رقابت با محصولات مشابه باشند و راه این مقوله از علم و فناوری می گذرد .علم موجب قدرت در تولید می شود و امیدوارم که مسوولین در این زمینه توجه و عنایت بیشتری داشته باشند و به ما در این زمینه کمک و یاری رسانند .