عصرکاسپین ؛ نوعی از طلاق که توافقی است در خانواده‌های ایرانی تحت عنوان طلاق تأمین اجتماعی رایج شده است با هدف بهره‌مندی زوجه از امتیاز مستمری تأمین اجتماعی والدین درگذشته خود که عملا زندگی زوجین در قالب رجوع شرعی غیر رسمی استمرار می‌یابد.
درست به همین دلیل است که آمار طلاق در برخی شهرستان‌های کوچک تا حدودی افزایش را نشان می‌دهد. به این نوع طلاق باید طلاق‌های صوری و مصلحتی دیگر را افزود، از جمله جهت معاف کردن فرزند ذکور از خدمت سربازی یا استفاده از طرح‌های حمایتی نهادهایی مانند کمیته امداد و سازمان بهزیستی.
فاطمه ذوالقدرعضو کمیسیون فرهنگی مجلس هم با تأکید بر اینکه اگر خانواده‌ای برای دریافت مستمری دست به چنین اقدامی زده، حتما با او برخورد خواهد شد، می‌گوید: در کنار طلاق‌های واقعی، طلاق‌های صوری به‌عنوان یک راهکار برای گرفتن مستمری یا اخذ معافیت فرزند از خدمت سربازی توسط زوجین صورت می‌گیرد که این خود یک آسیب اجتماعی بسیار جدی است و کاملا خلاف قانون است.
وی با تأکید بر اینکه، این آسیب را نباید صرفا به پای نقص درقوانین و مقررات یا فشار اقتصادی موجود نوشت، می‌افزاید: برخی آسیب‌ها برخاسته ازاتخاذ و انتخاب ساده‌ترین راه‌ها برای برون رفت از مشکلات است. مشکلاتی که یقینا می‌پذیریم که فشار اقتصادی بر خانوارها آنها را به این سمت و سو سوق داده است.
آمار‌های سخن می‌گویند
در این میان، برخی از درآمیختگی آمار طلاق‌های واقعی و صوری سخن می‌گویند. آخرین آمار ارائه شده از تعداد طلاق، حاکی از آن است که امسال آمارطلاق نسبت به سال‌های گذشته با کاهش مواجه بوده است. در همین ارتباط، علی مظفری رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق در هفته گذشته آمار طلاق را از سال ۹۱ تا ۹۷ چنین بیان کرد که سال ۹۱ ساعتی ۱۶ طلاق در کشور به وقوع می‌پیوست.
در سال ۹۶ میزان طلاق به ساعتی ۲۱ طلاق در کشور رسید. از ابتدای سال ۹۷ روند طلاق با وجود ۲۰ سال روند صعودی، روند نزولی پیدا کرد؛ چنانکه ۳ ماهه اول سال ۹۷ به نسبت ۳ ماهه سال ۹۶،۶ درصد روند نزولی و ۶ ماهه اول سال ۹۷ به نسبت ۶ ماهه سال قبل ۱۲ درصد روند نزولی داشته است.
وی در تشریح آمار دقیق اعلام کرد: در سه ماه اول سال ۹۷، ۴۲ هزار طلاق به ثبت رسیده است و در ۶ ماهه سال ۹۷، ۸۰ هزار طلاق و ۳۰۷ هزار ازدواج به ثبت رسیده است. روانشناسان و جامعه شناسان برای تبیین چرایی وقوع طلاق تحلیل‌های متفاوتی ارائه می‌دهند از جمله تحلیل‌های ساختاری که به اوضاع اجتماعی و اقتصادی جامعه مرتبط می‌شود.
به طور مثال فشارهای اقتصادی یا رکود اقتصادی و بیکاری فزاینده عاملی برای طلاق و جدایی است. از سوی دیگر، کارشناسانی تحلیل‌هایی در سطح خرد ارائه می‌دهند و علل طلاق را عدم مسئولیت پذیری زوج ها، کمبود مهارت‌های ارتباطی، عدم رضایت از روابط جنسی و… می‌دانند.
با وجود درستی نسبی این تحلیل ها، برخی از صاحب نظران و مسئولان به آمار موجود طلاق تشکیک وارد کرده اند و معتقدند که اگر چه آمار طلاق رسمی و قانونی بالا است اما عده‌ای طلاق رسمی می‌گیرند ولی بعد از آن به طور غیررسمی و صیغه‌ای زندگی خود را ادامه می‌دهند.
طلاق صوری برای دریافت مستمری
علی رستمیان عضو کمیسیون اجتماعی مجلس درمردادماه سال جاری در این باره گفت: برخی از بند ۳ ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده، سوءاستفاده کرده و با طلاق صوری حرمت خانواده را از بین می‌‌برند تا درآمدشان افزایش پیدا کند.
در همین مورد، خداقلی میرزایی مدیرکل تأمین اجتماعی شرق تهران در توضیح این پدیده، سال گذشته عنوان کرد: در برخی موارد شوهر، زن را طلاق می‌دهد برای اینکه زن بتواند از مستمری پدرخود استفاده کند و در قبال آن با خواندن صیغه ۹۹ ساله با یکدیگر زندگی می‌کنند و این گونه است که آمار طلاق در برخی شهرستان‌های کوچک تا حدودی افزایش پیدا کرده است.
دریافت سکه از ستاد دیه کشور
گروهی از طلاق‌های صوری هم با هدف دریافت سکه از ستاد دیه کشور صورت می‌گیرد. در این روش زوجین از هم جدا می‌شوند و زوج به دلیل پرداخت نکردن مهریه به زندان می‌رود و بعد از مدتی تحت حمایت ستاد دیه کشور قرار می‌گیرد. وی بعد از دریافت تعدادی سکه مجددا به همسر سابق خود رجوع کرده و به ادامه زندگی خود می‌پردازند.
دیگر نیت برای طلاق صوری، معافیت فرزند پسر از سربازی است. در این مورد، پسر کفالت مادر مطلقه خود را بر عهده می‌گیرد تا از قانون کفالت استفاده کند و از سربازی معاف شود. به دلیل سوءاستفاده از این قانون، شرایط قانون کفالت سخت‌تر شده است تا جلوی این دور زدن قانون و افزایش طلاق صوری گرفته شود. براین اساس، شرط اصلی برای معافیت دائم، گذشت ۳۰ ماه از زمان ثبت طلاق است.
این درحالی است که در گذشته از زمان ثبت طلاق، معافیت قابل اجرا بود. شیوع چنین اقداماتی منجر به این شده است که مسئولان کشور نسبت به آن موضع گیری و این طلاق را رفتار مجرمانه تلقی کنند.
هم حبس و هم جزای نقدی
در همین ارتباط الهیار ملکشاهی نماینده مجلس بیان کرده است: کسانی که از این طلاق‌های صوری استفاده می‌کنند، هم محکومیت حبس دارند و هم جزای نقدی. در هر صورت می‌توان گفت که بخشی از آمار طلاق‌های رسمی، طلاق صوری است و به نظر می‌رسد کسانی که تن به این نوع طلاق می‌دهند.
تنها افراد قانون گریز و هنجارشکن نیستند بلکه آنها از روی ناچاری و برای برون رفت از مشکلاتی بزرگتر، به پذیرش و تحمل یک مشکل کوچک مثل طلاق تن می‌دهند. گاه زوجه راه برون رفت از مشکلات وام و قرض را طلاق صوری می‌داند زیرا که حقوق مستمری پدرش از دستمزد خودش بسیار بیشتر است و لاجرم تن به طلاق صوری می‌دهد.
جدایی والدین برای معافیت پسر
مسئولان هرچند از رفتارهایی اینچنین گلایه دارند اما بهتر است در قوانین یا فشار اقتصادی موجود بر خانواده‌ها تاملی کنند و به طور یک طرفه به خانواده‌ها برچسب خاطی و قانون شکن نزنند بلکه به این فکر کنند که چه عاملی سبب این تصمیم برای طلاق صوری شده است.
اگر ترس پسران از سربازی رفتن باعث می‌شود، والدین شان طعم جدایی را بچشند تا پسر معاف شود، این ترس و واهمه پسران را باید جدی گرفت. اگر به‌خاطر دریافت مستمری پدر است، شاید باید بیشتر به نابرابری حقوق و دستمزدها و اوضاع بیکاری جوانان توجه کرد.