آیا ایران آماده مذاکره موشکی است؟
عصرکاسپین / مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز گذشته در اظهارتی که به سرعت به تیتر نخست رسانه‌های غربی تبدیل شد، عنوان کرد که ایران، «برای نخستین بار» با مذاکره در مورد برنامه موشکی‌اش موافقت کرده است. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز در اظهارتی مشابه گفت که «پیشرفت‌هایی زیادی» در موضوع ایران حاصل شده است. واقعیت چیست؟ آیا ایران بر سر برنامه موشکی خود، حاضر به مذاکره با آمریکا است؟ مایک پمپئو بر چه مبنایی و بر اساس چه شواهدی، از تمایل ایران برای گفتگو بر سر برنامه موشکی‌اش حرف زده است؟
آیا آن‌چنان که وزیر امور خارجه آمریکا گفته ایران حاضر است بر سر برنامه موشکی خود مذاکره کند؟
آیا آن‌چنان که وزیر امور خارجه آمریکا گفته ایران حاضر است بر سر برنامه موشکی خود مذاکره کند؟
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز گذشته در اظهارتی که به سرعت به تیتر نخست رسانه‌های غربی تبدیل شد، عنوان کرد که ایران، «برای نخستین بار» با مذاکره در مورد برنامه موشکی‌اش موافقت کرده است. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز در اظهارتی مشابه گفت که «پیشرفت‌هایی زیادی» در موضوع ایران حاصل شده است. واقعیت چیست؟ آیا ایران بر سر برنامه موشکی خود، حاضر به مذاکره با آمریکا است؟ مایک پمپئو بر چه مبنایی و بر اساس چه شواهدی، از تمایل ایران برای گفتگو بر سر برنامه موشکی‌اش حرف زده است؟
روز گذشته وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه کابینه دولت این کشور گفت که «ایرانی‌ها برای نخستین بار دارند می‌گویند که مایل‌اند بر سر برنامه موشکی‌شان مذاکره کنند». ترامپ هم در همین جلسه گفت: «ما به دنبال تغییر رژیم [در ایران] نیستیم. اصلاً به دنبال تغییر رژیم نیستیم. خواهیم دید که چه اتفاقی می‌افتد؛ اما پیشرفت‌های زیادی [در موضوع ایران] حاصل شده است».
این اظهارات رئیس جمهور و وزیر امور خارجه آمریکا تا حدی تأثیرگذار بود که قیمت نفت به سرعت پس از انتشار این خبر، حدود سه درصد کاهش یافت. بسیاری از معامله‌کنندگان در بازار نفت، این اظهارات را حمل بر آغاز مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا، قلمداد کردند.
با این حال، سخنان پمپئو در مورد تمایل ایران برای مذاکره بر سر برنامه موشکی، مبنای درستی نداشت و توسط ایران نیز به سرعت تکذیب شد. پمپئو طوری حرف زده بود که گویی در حال بیان کردن یک سری مسائل پشت پرده است. بسیاری از مخاطبان رسانه‌های غربی، با حرف‌های پمپئو به این نتیجه رسیدند که طی یک سلسله مذاکرات پنهانی با کشورهای ثالث، ایران این پیغام را به دولت آمریکا ارسال کرده که حاضر است بر سر برنامه موشکی‌اش مذاکره کند. در واقع، پمپئو این‌گونه وانمود می‌کرد که در حال ارائه اطلاعات یا بیان واقعیات دیپلماتیک است.
خوانش اشتباه از صحبت‌های وزیر امور خارجه ایران
اما کل اظهارات پمپئو مبنی بر تفسیر اشتباه از صحبت‌های محمدجواد ظریف در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ان‌بی‌سی نیوز آمریکا بود و احتمالاً این تفسیر اشتباه نیز به‌صورت عمدی صورت می‌گرفت تا او و ترامپ نشان دهند که ایران در نهایت به خواسته‌های آمریکا گردن نهاده است. در واقع، ترامپ و پمپئو با جنگ روانی و رسانه‌ای به دنبال این بودند که با این اظهارات خود، به افکار عمومی آمریکا القاء کنند که سیاست‌شان در قبال ایران، جواب داده است.
اظهارات پمپئو بر یک سری واقعیات یا نتایج حاصله در «مذاکرات پنهانی با ایران» مبتنی نبود، بلکه تفسیر اشتباه او از بخشی از صحبت‌های وزیر امور خارجه ایران بود.
ظریف در مصاحبه با ان‌بی‌سی نیوز گفته بود: «متاسفانه آمریکا به تحریم معتاد شده است، اما تحریم‌هایی هست که از زمان روی کار آمدن رئیس جمهور ترامپ اعمال شده است. اگر این تحریم‌ها برداشته شود، فرصت برای مذاکره [ایران و آمریکا] بیشتر می‌شود». در این هنگام مجری این شبکه تلویزیونی از ظریف پرسیده بود، حتی اگر برنامه موشکی ایران هم روی میز باشد، ایران حاضر به مذاکره با آمریکا است؟ وزیر امور خارجه ایران در پاسخ این سوال گفته بود: «اجازه دهید با چیزی شروع کنیم که پیش‌تر روی آن توافق کرده‌ایم، و ببینیم که چه کار می‌توانیم انجام دهیم. و بعد اگر می‌خواهید درباره برنامه موشکی [ایران] صحبت کنید، در آن صورت باید درباره میزان سلاحی که به منطقه ما فروخته می‌شود هم گفتگو کنیم. ایران سال گذشته در مجموع ۱۶ میلیارد دلار هزینه نظامی داشت. کشور ما ۸۲ میلیون نفر جمعیت دارد و حدود یک میلیون نیروی مسلح دارد و تنها ۱۶ میلیارد دلار هزینه کردیم. امارات متحده عربی با یک میلیون جمعیت (بومی)، ۲۲ میلیارد دلار [در بخش نظامی] هزینه کرد. عربستان سعودی با کمتر از نصف جمعیت ما ۶۷ میلیارد دلار هزینه کرد. بیشتر آن‌ها [یعنی تسلیحات خریداری شده] آمریکایی هستند. این تسلیحات آمریکایی هستند که وارد منطقه ما می‌شوند و منطقه ما را در آستانه انفجار قرار می‌دهند. از این رو اگر آن‌ها می‌خواهند درباره موشک‌های ما حرف بزنند، اول باید فروش این تسلیحات از جمله موشک‌ها را متوقف کنند».
ظریف در این بخش از سخنان خود، مذاکره بر سر برنامه موشکی ایران را به یک «امر محال» موکول می‌کند. بخشی اساسی از دکترین تمام دولت‌های آمریکا، و خصوصاً دولت ترامپ، صادرات تسلیحات به کشورهای مختلف خاورمیانه بوده است. آمریکا، با فاصله زیاد، بزرگترین صادرکننده اسلحه در دنیاست و حتی برخی معتقدند که لابی شرکت‌های اسلحه‌سازی، قدرت و نفوذ بسیار زیادی در مراکز سیاسی آمریکا دارد. ظریف به سادگی در این مصاحبه گفته است که برنامه موشکی ایران، جنبه دفاعی و بازدارنده دارد و این دهه‌ها فروش اسلحه توسط آمریکا به کشورهای مختلف از اسرائیل گرفته تا عربستان سعودی و امارات بوده است که ایران را به سمت تقویت توان موشکی‌اش سوق داده است.
آیا آمریکا حاضر است صادرات اسلحه خود به کشورهای خاورمیانه را متوقف کند؟ واضح است که جواب این سوال، منفی است. آمریکا روز به روز قراردادهای جدیدی در این زمینه می‌بندد و در حال گسیل تجهیزات نظامی بیشتر به کشورهای منطقه است. پس اگر چنین چیزی محال است، مذاکره بر سر توان موشکی ایران نیز محال است.
پمپئو و ترامپ به عمد این بخش از سخنان ظریف را به نفع خود، مصادره به مطلوب کرده‌اند تا در اثنای بحث‌های انتخاباتی آمریکا، به رقبا بگویند که سیاست آن‌ها، مبنی بر خروج یکجانبه از برجام، کارساز بوده و ایران را وادار به عقب‌نشینی کرده است. همان‌طور که به سرعت دیدیم این ادعای پمپئو به سرعت تکذیب شد و نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل با تکذیب ادعا گفت که توان موشکی ایران به‌طور مطلق، «قابل مذاکره با هیچ شخص یا کشوری نیست».