الهام شاد
*چکیده
توسعه مناطق آزاد اقتصادی قابلیت های فراوانی را برای کشور ایجاد نموده و قادر است کشورهای در حال توسعه را در پیمودن فرآیندهای صنعتی شدن، هدایت نماید. با وجودی که کشورهای مختلف، اهداف متفاوتی را از برقراری مناطق آزاد اقتصادی دنبال می نمایند. غالباˈ شباهت های فراوانی میان این اهداف مشاهده می شود.
از یک سو می توان اهداف کوتاه مدت کشور در تشکیل مناطق آزاد اقتصادی را در افزایش صادرات و عایدات ناشی از مبادلات خارجی، تولید فرصت های شغلی، تحریک منابع سرمایه گذاری و شتابدهی به توسعه منطقه ای دانست.
از سوی دیگر اهداف بلند مدت پیاده سازی چنین طرح هایی را می توان در انتقال فن آوری، اکتساب و ارتقای مهارت های مدیریتی و بهبود ارتباطات اقتصاد کشور میزبان با سایر اقتصادها در عرصه بین المللی جستجو کرد.
در این بین منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی در سالهای اخیر توانسته گام موثری در جهت توسعه ملی و منطقه ای بردارد .
مقدمه
عصری که ایران به‌دنبال ورود به اقتصاد جهانی و اخذ سرمایه و به تبع آن دانش و تکنولوژی جدید بود هدفی که دولت وقت با ایجاد مناطق آزاد کشور در پی تحقق آن بود. در پی سفر ریاست جمهوری وقت به شهرستان انزلی و با توجه به خواست همگانی و براساس مصوبه هیأت دولت در سال ۷۵ منطقه ویژه اقتصادی بندرانزلی در دو بخش جداگانه تعیین گردید و در سال ۸۲ منطقه ویژه اقتصادی انزلی به منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی بدل شده و در سال ۸۳ نیز اساسنامه سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی مورد تصویب هیأت وزیران قرار گرفت و محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی در سال ۸۴ از طرف هیأت وزیران تعیین و ابلاغ شد که بر اساس آن منطقه آزاد انزلی در سه بخش و محدوده مجزای بندری؛ اداره کل بنادر و کشتیرانی استان ، شهرک صنعتی انزلی و محدوده منطقه ویژه اقتصادی سابق انزلی را شامل می شود.
نقش منطقه آزاد انزلی در توسعه اقتصادی
ظرفیت های بخش خصوصی و دولتی منطقه برای رونق و رشد اقتصادی امری ضروری هستند.تشکل های اقتصادی بخش خصوصی منطقه نقش تصمیم سازی را به منظور توسعه همه جانبه منطقه آزاد انزلی دارند و این منطقه با زیرساختهای ایجاد شده، اجرای طرح های توسعه ای و خلق مزیت برای سرمایه گذاران و رشد شاخص های اقتصادی در ریل توسعه و پیشرفت قرار گرفته است که انجمن های اقتصادی فعالین بخش خصوصی با برگزاری دوره های آموزشی ،ارائه تحلیل های صحیح از وضعیت اقتصادی کشور و فرصت های پیش رو میتوانند در مسیر توسعه منطقه نقش آفرینی موثری داشته باشند ، فعالان اقتصادی منطقه در توفیقات و شرایط مناسب بهبود فضای کسب و کار در منطقه تاثیر گذار بوده اند.
نقش منطقه آزاد انزلی در توسعه تجارت
راه آهن قزوین، رشت، انزلی، آستارا یکی از بزرگترین پروژه های ریلی کشور است که کشورهای آسیای میانه را به اقیانوس هند و اروپا و کشورهای حاشیه خلیج فارس متصل می کند.
تکمیل طرح راه اندازی راه آهن قزوین، رشت، بندر انزلی و آستارا می تواند نقش به سزایی در رشد فعالیت های اقتصادی منطقه آزاد انزلی داشته باشد. موقعیت بندر انزلی در دریای خزر و هزینه کمتر حمل و نقل بار از طریق راه آهن و کشتی، اهمیت اتمام این طرح را بیش از پیش نشان می دهد، به طوری که با احداث کامل آن کشورهایی که در مسیر کریدور شمال جنوب قرار دارند ترجیح می دهند، به دلیل کوتاه بودن مسیر و ارزان شدن هزینه حمل و نقل، کالاهای خود را از طریق ایران، ترانزیت کنند که از این بابت درآمد زیادی از محل ترانزیت حاصل خواهد شد.
گفته می شود قرار گرفتن در مسیر کریدور بین المللی شمال-جنوب ، این مسیر را تا ۳ برابر از مسیر فعلی کوتاه تر و ارزان تر می کند.
دسترسی به معادن سرب، روی و آهن و نزدیکی به بندر آستراخان و لاگان در روسیه، کراسنودسک در ترکمنستان، اکتائو در قزاقستان و باکو در جمهوری آذربایجان و به ویژه نزدیک بودن به بزرگترین ذخایر نفت و گاز دریای خزر به مثابه ی بزرگترین دریاچه جهان، یا کوچکترین دریای خودکفای کره زمین، از دیگر مزایای منطقه است.
از برنامه‌های متنوعی که برای توسعه منطقه آزاد انزلی وجود دارد همگرایی در روابط خارجی با کشورهای همجواراست که در این زمینه در سال آینده اجلاسی با همین محور در منطقه آزاد انزلی برگزار می‌شود تا از این طریق ظرفیت‌های موجود در این منطقه در بخش تجارت و گردشگری به کشورهای همجوار اطلاع‌رسانی شود.
نقش منطقه آزاد انزلی در توسعه گردشگری
با توجه به پتانسیل های مطلوب استان در زمینه دریایی و برخورداری از کرانه های ساحلی علی الخصوص در بنادر انزلی و کاسپین ،وجود یک مجتمع گردشگری دریایی می تواند صنعت توریسم گیلان را با تحول زیادی روبرو کند و با در نظر گرفتن ارتباطات تجاری کشورهای حاشیه دریای خزر با کشورمان ،علاوه بر بخش واردات ،صادرات و ترانزیت کالاها از کریدرو شمال به جنوب که حوزه تجاری منطقه را رقم میزند، این ظرفیت در حوزه گردشگری و جذب توریست نیز تاثیر بسزایی خواهد داشت.
پروژه بزرگترین مارینای ایران در منطقه آزاد انزلی درحال اجراست و مطمئنا این پروژه نیز یکی از طرحهای مهم اقتصادی در گیلان خواهد بود که علاوه بر توسعه و رونق گردشگری سبب رشد سرمایه گذاری داخلی و خارجی در محدوده منطقه آزاد انزلی خواهد شد.
مجتمع مارینای منطقه آزاد انزلی که به عبارت دیگر یک مجتمع گردشگری دریایی است با بخش هایی نظیر هتل ، رستوران دریایی ،کلوپ ورزش های دریایی ،امکانات تفریحی مرتبط با ساحل و دریا را شامل می شود.
نقش منطقه آزاد انزلی در توسعه اشتغال زایی
با ایجاد بسترهای لازم در جهت ایجاد اشتغال می توان گام موثری در حل مشکلات روستا و تحرک بخشیدن به اقتصاد روستا برداشت. یکی از این سیاست هایی که می تواند کمک موثری به توسعه منطقه ای و در کنار آن به اقتصاد روستا نماید ایجاد منطقه آزاد تجاری – صنعتی است. منطقه آزاد با اعطای تسهیلات متفاوت و هم چنین مزایایی که دارا است می تواند موجب اشتغال زایی در منطقه و به تبع آن در روستا ها گردد.منطقه ی آزاد می تواند به صورت مستقیم مانند استخدام کارمند و کارگر و غیره و چه به صورت غیر مستقیم مانند ایجاد رستوران ها، متلها، سوییت ها و غیره گردد ، که این امر توان اشتغالزایی نواحی منطقه آزاد را افزایش داده و موجب تحول در ساختار اقتصادی روستا می گردد.
نقش منطقه آزاد انزلی در توسعه ورزش
برگزاری مسابقات بین المللی فرصت ارزشمندی برای توسعه توریسم ورزشی است، برگزاری این مسابقات موجب جلب توجه و جذب سرمایه گذاران به حوزه ورزش می شود.
برگزاری مسابقات بین المللی شطرنج و مسابقات بین المللی دوچرخه سواری و مسابقاتی همچون جت اسکی کشور، والیبال قهرمانی ساحلی، جشنواره اسب کاسپین و توسعه زیرساخت های ورزشی از اهم فعالیت های ورزشی منطقه آزاد انزلی طی سال های اخیر بوده است.
عوامل موثر در جذب سرمایه گذاری در منطقه آزاد انزلی:
منطقه آزاد انزلی با عنایت به اینکه قابلیت سرمایه گذاری درعرصه های مختلف را داشته به ویژه با مهیا بودن شرایطی نظیر داشتن بزرگترین و مدرنترین بندر ایران در دریای خزر و داشتن آزاد راه قزوین – رشت و فرودگاه بین المللی سردار جنگل، همچنین راه آهن در حال احداث قزوین – انزلی-آستارا و اتصال آن به اروپا از طریق آستارا ، دارا بودن طبیعت زیبا و دروازه ورود به بازارهای آسیای میانه و قفقاز و تالاب و ترانزیت کالای خارجی از مسیر منطقه آزاد انزلی، می تواند اهدافی نظیر عمران ، آبادانی و ارائه خدمات عمومی رشد و توسعه اقتصادی ،جذب سرمایه و تنظیم بازار کالا و تشویق تولید و صادرات ، ورود فعال در بازارهای منطقه ای و جهانی را دنبال نماید.
مهم ترین عاملی که جهت جذب سرمایه گذاری در منطقه باید به آن توجه کرد عامل امکانات است ، عامل دوم توجه به سیاست گذاری مناسب و عامل مهم دیگر که در رتبه سوم قرار دارد عامل اقتصادی است.
در رتبه چهارم عامل قوانین و مقررات قرار دارد .عامل مدیریت در رتبه پنجم و رتبه ششم مربوط به عامل حمایتی و در نهایت عامل مکان یابی در رتبه هفتم قرار دارد.
نتیجه گیری و پیشنهاد:
جهت ایجاد بستر مناسب برای جذب سرمایه گذاری و حضور هرچه بیشتر سرمایه گذاران در منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی پیشنهادات ذیل ارائه می شود:
به دلیل کمبود زمین در اختیار منطقه جهت واگذاری به سرمایه گذاران مستعد به منظور ایجاد صنایع تولیدی و خدماتی ، بهتر است بودجه مناسبی (بودجه عمومی کشور و بودجه سازمان منطقه آزاد تجاری_ صنعتی انزلی)جهت تهیه و خریداری زمین و اراضی مستعد در منطقه جهت واگذاری به سرمایه گذاران خارجی و داخلی اختصاص داده شود.
تقویت و تسریع در ایجاد زیرساخت های پیشرفته از جمله تاسیسات مدرن بندری و تاسیسات مدرن شهری.
فعال کردن ، تقویت و معرفی بورس کالای تازه تاسیس شده منطقه و تبدیل به بورس بهادار بین المللی در منطقه با مشارکت نهادهای مالی بین المللی.
